Türkiye, Çin'in Ay keşif programına katıldı: ODTÜ’nün mikro gezginleri göreve hazırlanıyor

Çin, 2028-2029 yıllarında gerçekleştirilmesi planlanan Chang'e-8 Ay güney kutbu görevi için, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 11 ülke, bölge ve bir uluslararası kuruluştan toplam 10 uluslararası projeyi seçti. Türkiye, bu önemli görevde, Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin (ODTÜ), Çin’den Zhejiang Üniversitesi ve özel bir şirket olan Star.Vision ortaklığıyla geliştirdiği 'zorlu ortamlar için akıllı keşif robotu', mikro rover (gezgin araç) projesiyle yer alacak. Bu projede iki mikro gezgin araç geliştirilecek ve Ay yüzeyinde çalışacak; böylece Türkiye ilk kez bir Çin Ay görevinde doğrudan katkı sunmuş olacak.

Çin Ulusal Uzay İdaresi'nin (CNSA) 24 Nisan’da yaptığı açıklamada, Chang'e-8 görevinde kullanılacak uluslararası faydalı yüklerin seçildiği duyuruldu. Seçilen projeler, Ay yüzeyinde keşif yapacak robotlar, gezgin araçlar, astronomi gözlemleri ve parçacık analizleri için bilimsel cihazlar, bir lazer köşe yansıtıcı dizisi ve kızılötesi görüntüleme sistemleri gibi somut ekipmanlardan oluşuyor.

• Görevde ayrıca, Hong Kong Bilim ve Teknoloji Üniversitesi ile Hong Kong Politeknik Üniversitesi'nin geliştirdiği Ay yüzeyinde çok işlevli operasyon robotu ve mobil şarj istasyonu bulunacak.
• Pakistan Uzay ve Üst Atmosfer Araştırma Komisyonu (SUPARCO) ve Uluslararası Arazi-Araç Sistemleri Derneği tarafından geliştirilen bir Pakistan Ay gezgini de iniş alanında görev yapacak.
• Güney Afrika Radyo Astronomi Gözlemevi ve Peru Ulusal Havacılık ve Uzay Araştırma ve Geliştirme Komisyonu işbirliğinde hazırlanan radyo astronomi dizisi ile Ay yüzeyinden radyo dalgaları gözlemleri yapılacak.
• İtalya'dan Ulusal Nükleer Fizik Enstitüsü-Frascati Ulusal Laboratuvarları tarafından sağlanacak lazer köşe yansıtıcı dizisi, Ay üzerindeki hassas ölçümlerde kullanılacak.
• Rusya Federal Uzay Ajansı ve Rusya Devlet Uzay Şirketi tarafından geliştirilen Ay plazma-toz ortamı sensörü ile Ay yüzeyindeki iyon ve yüksek enerjili nötr parçacık analizörü de bilimsel veri toplamak için görevlendirilecek.
• Tayland Yüksek Eğitim, Bilim, Araştırma ve İnovasyon Bakanlığı ile Tayland Ulusal Astronomi Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilecek Ay nötron analizörü ise yüzeydeki nötron yoğunluğunu ölçecek.
• Bahreyn Ulusal Uzay Bilimleri Ajansı ile Mısır Uzay Ajansı'nın ortaklaşa geliştirdiği görünür ve kızılötesi görüntüleme sistemi, Ay yüzeyinin detaylı haritalamasını yapacak.
• İran Uzay Ajansı'nın sağlayacağı Ay potansiyel monitörü ise yüzeydeki elektriksel potansiyel farklılıklarını ölçümleyecek.

Chang'e-8 görevi, Ay'ın güney kutbuna yakın, Leibnitz Beta olarak da bilinen Mons Mouton bölgesindeki bir platoya iniş yapacak. Bu bölge, su-buz gibi uçucu maddeler barındırabilecek kalıcı gölgeli bölgeler (PSR'ler) içerdiği için bilimsel keşif açısından büyük önem taşıyor. Görev ayrıca, yerinde kaynak kullanımı (ISRU) teknolojilerini test ederek, özellikle Ay toprağından 3D baskı yöntemiyle tuğla üretimi gibi, gelecekte Ay üssü inşası için kritik adımların önünü açmayı hedefliyor.

Türkiye, Chang'e-8 görevinde yer almasının yanı sıra, Çin liderliğinde yürütülen Uluslararası Ay Araştırma İstasyonu (ILRS) girişimine de destek veriyor. Türkiye'nin yanı sıra Rusya, Güney Afrika, Tayland, Pakistan, Bahreyn ve Mısır gibi ülkeler de ILRS projesinde aktif olarak yer alıyor. Çin, ILRS kapsamında toplam 50 ülke ve kurumu projeye dahil etmeyi hedeflerken, devlet ajansı Xinhua'nın 24 Nisan'daki haberine göre, şu ana kadar 17 ülke ve uluslararası kuruluş ile 50'den fazla araştırma enstitüsü projeye katılmış durumda.

12 ülkeyle işbirliği anlaşması

Daha önce açıklanan bilgilere göre Rusya, Venezuela, Belarus, Pakistan, Azerbaycan, Güney Afrika, Mısır, Nikaragua, Tayland, Sırbistan, Kazakistan ve Senegal, ILRS ile ilgili ulusal düzeyde işbirliği anlaşmaları imzaladı. İsviçre, Birleşik Arap Emirlikleri, Panama, Endonezya, Kenya, Etiyopya, Kırgızistan, Hırvatistan, Sri Lanka ve Hawaii’den çeşitli üniversiteler, şirketler ve kuruluşlar da projeye destek veren diğer aktörler arasında bulunuyor.