Instagram'ın Türkiye'deki kaderi ne olacak?
- BTK'nın Instagram'a erişimi re'sen kısıtlamasının ardından yasal bir süreçle bu erişimin sürekli hale gelmesi için artık saatler kaldı. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdülkadir Uraloğlu'nun, "META'yı uyardık ama yanıt alamadık" açıklaması sonrası gözler 48 saatlik hukuki sürecin kalan saatlerine çevrilmişti. Saat 03.03 itibariyle Instagram'a erişim engelinin devam ettiği görüldü.
- Yasaya göre BTK'nın mahkeme kararı olmaksızın re'sen erişim engelinin ardından 48 saat içerisinde sulh ceza hakimliği üzerinden bir mahkeme kararı alınması gerekiyordu.
- Kamu yetkililerinin şu ana kadar yaptığı açıklamalar ise bu hamlenin gerçekleştirilmesinden önce META'nın yerel yasalara uyumunun beklendiğini işaret ediyor. Fakat META cephesinde sessizlik sürüyor. Şirketin Türkiye'deki kısıtlama ile ilgili henüz kamuoyuna yansımış bir açıklaması yok.
- Öte yandan Bakan Uraloğlu'nun dün Mersin'de yaptığı bir diğer açıklama da tüm senaryoyu değiştirebilecek nitelikte. Kapatma kararının katalog suçlar kapsamına alındığına ilişkin açıklama, bu defa mahkeme kararı zorunluluğunu da ortadan kaldırabilir.
Saat 03.03 itibariyle güncelleme: BTK'nın internet sitesinde yapılan sorgulamaya göre Instagram'a erişim yasağı devam ediyor. Bu da re'sen kapatma kararının katalog suçlar kapsamında alınması sonrası kapalılık hali için mahkeme kararı alma zorunluluğunun ortadan kalktığı şeklinde yorumlanıyor.
Instagram'ın Türkiye'de yoluna nasıl devam edeceği konusu çokça tartışıldı, konuşuldu. BTK'nın Instagram'a Türkiye'den erişimi re'sen engellemesinin ardından 48 saat içerisinde bu yaptırımı sürdürmek için bir mahkeme kararı çıkarması bekleniyordu. BTK kaynakları daha önce zaten bu mahkeme kararının alınması için hazırlıkların olduğunu belirtmişti. Mevcut yasal düzenlemeye göre alınan erişim engelleme kararının 3 Ağustos 2024 saat 03.00'e kadar sulh ceza hakiminin onayına kadar sunulmuş olması gerekiyordu. Fakat dün Bakan Uraloğlu'nun yaptığı "katalog suçlar" açıklaması ve Ankara kaynaklarından aldığımız yeni bilgiler üçüncü bir ihtimali de ortaya koyuyordu.
03:00'ten itibaren BTK sitesinde yapılan sorgulama, üçüncü ihtimalin gerçekleştiği şeklinde yorumlanıyor. Yani re'sen kapatma kararının katalog suçlar kapsamında alınmasının mahkeme kararı zorunluluğunu devreden çıkardığı, kapalılık halinin re'sen alınan kararla devam ettirileceği düşünülüyor.
Peki bu saat neden önemliydi?
BTK'nın erişim engelleme kararını 2 Ağustos 2024 gecesi saat 03.00 civarında uygulamaya koyduğu düşünüldüğünde bu süre 4 Ağustos 2024 yani yarın sabaha karşı 03.00'e kadar doluyordu. Bu da Instagram'ın Türkiye'de kalıcı olarak kapatılıp kapatılmayacağını netleştirecek olan çıkabilecek bir sulh ceza hakiminin kararını açıklaması için de artık sürenin daraldığı anlamına geliyordu.
Otomatikman açılabilir mi?
Eğer Instagram'ın kalıcı olarak kapatılmasına yol açabilecek mahkeme kararı olmazsa ne olacaktı? Bu durumda re'sen alınan engelleme kararı için geçerli süre olan 48 saat dolduğunda Instagram'a erişim engeli 4 Ağustos 03.00 civarında otomatik olarak kaldırılacak ve platforma erişim yeniden açılmış olacaktı.
Normal şartlarda eğer kalan saatler içerisinde sulh ceza hakimi erişimin engellenmesine devam kararı açıklarsa bu durumda Instagram'a erişim engeli mahkeme yoluyla kalıcı hale gelebilecekti.
Şu ana kadar bir mahkeme kararı açıklanmamış olmasının sebebi olarak Instagram'ın platform sahibi olan META'nın kamunun beklediği "yerel yasalara uyum" hamlelerini gerçekleştirmesinin beklenmesi gösteriliyordu. "Kanuna uyum" ifadeleri aslında Bakan Uraloğlu'nun dünkü açıklamalarında yer alan ifadeler. Yani META, eğer "yerel yasalara uyum" için gerekli önlemleri alırsa bu durumda herhangi bir mahkeme kararına gerek kalmaksızın BTK'nın platforma erişimi yeniden açması bekleniyordu.
Fakat META cephesinden ne BTK'nın erişim engelleme kararına yönelik ne de Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'nın "META'yı uyardık, yanıt alamadık" açıklamalarına yönelik herhangi bir duyurusu ya da açıklaması kamuoyuna yansımış değil.
Kalıcı kapatmanın mahkeme kararsız ihtimali gerçekleşti
Diğer yandan bir diğer kritik ayrıntı dün Bakan Uraloğlu'nun açıklamalarıyla geldi. Mersin'de açıklama yapan Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Uraloğlu, erişim engelleme kararının katalog suçlar kapsamında alındığı detayını vermişti. Bu kısım şu açıdan önemli. Ankara kaynaklarından aldığımız yeni bilgilere göre eğer kapatmanın gerekçesi katalog suçlar kapsamında olursa mahkeme kararı zorunluluğunun ortadan kalktığı savunuluyor.
Hangi ihtimalin gerçekleşeceğinin her şekilde öğrenileceği saat 4 Ağustos 2024 saat 03.00'tü.
Bakan Uraloğlu "Uyardık, yanıt alamadık" demişti
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, erişim engeline ilişkin dün yaptığı açıklamada, "Kanuna uydukları takdirde erişim açılacak, engel kalkacak. Kendilerini uyardık, karşılık bulmadı" dedi.
Bakan Uraloğlu, açıklamasında "Türkiye temsilcisi olan ilgili ile arkadaşlarımız görüşme halinde, net bir şekilde hassasiyetlerimiz belli, eksikler belli o eksikleri giderdikleri an diyelim ki 1 saat sonra o engeli kaldırmış olacağız. Burası bağımsız bir ülke; kanunları kuralları var, herkesin de bu kanun ve kurallara uymasını istiyoruz net olarak" ifadelerine yer vermişti.
Ulaştırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı Ömer Fatih Sayan da Instagram'a erişim engeliyle ilgili sosyal medya hesabından açıklama yapmıştı. Sayan, "Değerlerimize saygı duyan, dezenformasyonsuz, daha temiz ve güvenli bir sosyal medya tesis etmek için ne gerekiyorsa yapacağız" dedi. Sayan'ın mesajları şöyle:
Batılı ülkeler söz konusu olduğunda, sosyal medya platformlarının Katalog Suçlar başta olmak üzere birçok konuda hızlıca tedbir aldıklarını görüyoruz. Biz de baştan beri aynı hassasiyeti ve adil duruşu talep ediyoruz.
Bu platformlar, kurallarına uydukları ülkelerde sundukları güvenli, temiz ve adil içerik mekanizmasının Türkiye'de de geçerli olmasını istiyoruz.
Sağlayıcıların uyguladığı bu çifte standart, tüm dünya için ortak bir sorun.
Şöyle bir hatırlayalım; gelin ülkemizde temsilcilikler açın, insanımızın hak ihlallerinin önüne geçelim dedik. Gelmek istemediler. Kendilerine bildirilen suçlara karşı gereken adımları yerine getirmediler. Birlikte daha temiz bir internet inşa edelim, milletimiz muhatap bulsun dedik, bir takım sanal ofislerle göstermelik işler yaptılar.
Yaptığımız kanun değişiklikleri ile tüm bu arkadan dolanmaların önüne geçtik. Görüyoruz ki aynı anlayışı hala sürdürmeye çalışıyorlar. "Bildiğimi okurum, istediğimi yayınlarım, istediğimi yayınlamam" diyorlar.
Biz bunu kabul etmedik, etmeyeceğiz. Değerlerimize saygı duyan, dezenformasyonsuz, daha temiz ve güvenli bir sosyal medya tesis etmek için ne gerekiyorsa yapacağız.
Re'sen erişimi engelleme yetkisi...
5651 sayılı kanunda yapılan değişiklik sonrasında Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı, Cumhurbaşkanlığı ve 5602 sayılı kanun kapsamında şans oyunları ile ilgili idari kuruluşlara re'sen kapatma yetkisi tanınmıştı. Buna göre; kanunda yer alan suçları oluşturduğu hususunda yeterli şüphe bulunan yayınlar hakkında söz konusu yayınların içerik ya da yer sağlayıcılarının yurt dışında bulunması şartıyla, doğrudan BTK Başkanı tarafından erişimin engellenmesine karar verilebiliyor. Bununla beraber, engelleme konusu yayının oluşturduğu suçun çocukların cinsel istismarı, müstehcenlik ve fuhşa ilişkin olması durumunda Başkanın re’sen karar verebilmesi için, yayınların içerik ya da yer sağlayıcısının yurt dışında bulunma şartı aranmıyor.
Yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması gibi gecikmesinde sakınca bulunan sebeplerinin varlığına bağlı olarak da ilgili Bakanlıkların talep etmesi ile ilgili yayın hakkında BTK Başkanı tarafından erişimin engellenmesine karar verilebiliyor. Bununla birlikte söz konusu karar yirmi dört saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulmak ve hâkim de kararı kırk sekiz saat içinde vermek durumunda. Aksi durumda karar kendiliğinden ortadan kalkıyor.
Yine internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayat gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişilerin doğrudan BTK’ya başvurarak yapacakları ilgili içeriğe erişimin engellenmesi talepleri, BTK Başkanı tarafından uygulanmak üzere Erişim Sağlayıcıları Birliğine bildiriliyor. Kararın, 24 saat içerisinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulması, hâkimin de kararını en geç kırk sekiz saat içinde açıklaması gerekiyor.
Kanunun 9/A maddesine göre, BTK Başkanı’nın re’sen harekete geçebileceği bir hal de söz konusu. “Özel hayatın gizliliğinin ihlaline bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde doğrudan Başkanın emri üzerine erişimin engellenmesi Kurum tarafından yapılıyor. Başkan tarafından re’sen verilen kararlar, yine yirmi dört saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunuluyor ve hâkimin kararı 48 saat içinde açıklaması gerekiyor.
Cumhurbaşkanlığı'nın da bazı hallerde erişimin engellenmesine karar verme yetkisi bulunuyor.
Kanunun 8/A maddesine göre; yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya bir kaçına bağlı olarak ve gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde, Cumhurbaşkanlığı’nın erişimin engellenmesine karar verebilmesi mümkün. Bu karar da yine 24 saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunuluyor ve hâkim kararını kırk sekiz saat içinde açıklamazsa kendiliğinden kalkıyor.
Instagram engeli yine de kalkabilir mi?
Şimdi tartışma konusu olan bir diğer konu, 10 ya da 11 Ekim 2024'te engelin kalkıp kalkmayacağı. Bilindiği üzere BTK'ya re'sen erişim engeli verilmesine ilişkin düzenleme maddeleri Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiş ve bu konuda da 9 aylık bir uyum süresi tanınmıştı. Bazı hukukçulara göre 10-11 Ekim'de bu madenin iptali ile otomatikman Instagram'a bu yetki kapsamında getirilen erişim engeli de kaldırılabilir. Elbette TBMM'den o tarihe kadar yeni bir düzenlemeyle bu yetkiyi yeniden BTK'ya veren bir yasa çıkarılırsa durumun farklı olacağı da belirtiliyor.
