Bir zamanların pazar lideri Nokia nasıl düşüşe geçti?

2023 yılında tüm dünyada 1 milyar adedin üzerinde akıllı telefon teslimatı gerçekleşti. 2024 yılında da satışlar benzer bir ivmeyle devam ediyor. Günümüzde rekabet, Apple, Samsung, Xiaomi gibi akıllı telefon üreticilerinin arasında geçiyor. Bir zamanlar mobil telefon pazarına hükmeden, 20. yüzyılın sonun ve 21. yüzyılın başlarında pazarın neredeyse tek hâkimi olan Nokia, yıllarını bu sektöre verse de artık eski günlerinde değil. Nokia’nın düşüşü dediğimizde sebep olarak gösterilebilecek birçok olay var. 2007 yılında yüzde 50’nin üzerindeki pazar payıyla rakiplerine nefes aldırmayan, yine aynı yıl 51 milyar dolarlık satışa imza atan Nokia, ne oldu da bugünkü konumuna geldi?

Nokia’nın doğuşu

Finlandiya merkezli Nokia, adını Nokia isimli kasabadan alıyor. 1865 yılında kurulan şirket, yolculuğuna bir kağıt üreticisi olarak başladı. Geçen yıllar içinde kablo, lastik bot, araç lastiği gibi ürünler de üreten Nokia sonrasında rotasını tüketici elektroniğine çevirdi. Yılların telefon devi, telekomünikasyona odaklandığında tarihleri 1990 yılını gösteriyordu. Bundan sadece 8 yıl sonra, yani 1998’de Nokia, dünyanın en çok satan cep telefonu markası olmuştu bile.

2003 yılına gelindiğinde Nokia, ilk kameralı telefonunu piyasaya çıkardı.

Kağıt üzerinde işler yolunda gidiyor gibi görünse de dünya değişiyordu. Cep telefonu algısı yavaş yavaş şekil değiştirmeye başlamıştı. Tam da şirketin 51 milyar dolarlık satışa imza attığı 2007 yılında Apple, devrim niteliğindeki telefonu iPhone’u görücüye çıkardı. Bundan kısa süre sonra Android işletim sistemli ilk telefon olan T-Mobile G1’i de gördük.

İşte Nokia için zorluklar tam da burada başladı.

Nokia neden düşüşe geçti?

Nokia, çok uzun yıllar rakipsizdi. Hatta hala bile tüm zamanların en çok satan telefonları listesine bakarsak, 10 modellik listede 4 modelin hala Nokia markalı olduğunu görüyoruz.

Tüm zamanların en çok satan cep telefonları:

Listenin devamı ise şöyle:

Apple iPhone 5S 164.5 milyon
Nokia 3210 161 milyon
Apple iPhone 7 ve 7 Plus 159.9 milyon
Apple iPhone 11, iPhone 11 Pro ve iPhone 11 Pro Max 159.2 milyon
Apple iPhone XR, iPhone XS ve iPhone XS Max 151.1 milyon

Nokia, o kadar büyük bir şirket olmuştu ki The Economist’e göre anavatanı Finlandiya’nın, 1998 yılından 2007 yılına kadar, büyümesinin dörtte birine kadar katkı sağlamıştı. Aynı dönemde şirketin Ar-Ge için yaptığı harcamalar, ülke toplamanın yüzde 30’una denk geliyordu. Nokia, o dönemlerde Finlandiya ihracatının yaklaşık 5’te birini elinde tutuyordu. Apple yükselişiyle birlikte Nokia’nın hisse fiyatı da yaklaşık yüzde 90 düştü. Bu düşüş Finlandiya’nın ekonomik görünümüne de gölge düşürmüştü.

Peki sahiden ne oldu? Bir zamanlar dünyanın en sağlam ve ikonik telefonlarını üreten Nokia’nın kaderi nasıl oldu da böyle keskin bir dönüş yaşadı?

Akıllı telefon pazarı uçtu

Akıllı telefon pazarının hızla yükselmesi tabii ki doğrudan Nokia’yı geri düşürmedi. Ancak Nokia bu pazara tam olarak ayak uydurmadı. Alınan stratejik kararlar, o yıllarda pek de doğru olmadı. Dokunmatik ekranlı telefonların ve uygulama mağazalarının yükselişi gibi trendler boy göstermeye başladığında Nokia, bu pazara uyum sağlayamadı ya da sağlamayı reddetti. iOS ve Android iyiden iyiye kullanıcıların ilgisi çekmeye başlamışken şirket, işletim sistemi Symbian’ı çıkardı. Symbian, başlarda başarılı gibi görünse de çok geçmeden kullanılabilirlik sorunları boy göstermeye başladı. iOS ve Android’in sunduklarını sunamadı. Nokia cephesinde bunlar olurken Apple ve Samsung ise trene atlayıp trende doğru yola çıkmıştı bile. Şirket, rekabette elini kuvvetlendirecek yazılım ve donanım adımları atmakta çok geçmedi.

Nokia yönetiminin inancı insanların dokunmatik ekranlı telefonları tercih etmeyeceği yönünde oldu. Aslında düşüşün başlangıcı da tepe yönetimin inadı oldu diyebiliriz.

Nokia, Microsoft ile anlaştı ama…

Nokia, teknoloji devi Microsoft ile 2011 yılında bir iş birliği anlaşması yaptı. Şirket, bu hamleyle kötü gidişe dur demek istiyordu ve Microsoft’u can suyu olarak gördü. Ancak ne yazık ki beklenen olmadı. 11 Şubat 2011’de imzalar atıldı ama bu anlaşma sonraki yıllarda ‘zamansız’ olarak değerlendirilecekti. Ancak henüz her şey netleşmemişti. İş birliğinden 3 yıl sonra, 2014 yılında Microsoft, 7.2 milyar dolara Nokia’yı satın aldı.

Aynı yıllarda Apple ve Samsung emin adımlarla yoluna devam ederken, Nokia’nın satışları hiçbir zaman beklenen seviyeye çıkamadı. Nokia, pazardaki dinamiğe ve değişimlere ayak uydurmakta zorlandı. Microsoft’un gerçekleştirdiği satın alma, iki taraf için de verimli olmadı. Ayrıca ortaklık, Nokia’nın kendini farklılaştırma yeteneğine de sınırlama getirdi. Yine Android’e yaklaşamayan Nokia telefonlarında bu kez, Windows Phone işletim sistemini görmeye başladık. Windows Phone da maalesef ilgi çekmedi.

Statista’nın verilerine göre, 2007 yılında 51 milyar dolarlık satışları gören Nokia, 2011 yılında yaklaşık 38 milyar dolarlık satışa imza attı. 2014’te ise satışları, yaklaşık 11 milyar dolar seviyesine kadar geriledi.

2015 yılında Microsoft, Nokia birimini kapatmaya karar verdi. Hatta o dönem yaptığı açıklamada zararının 7,6 milyar dolar olduğunu söyledi.

Modelleri öne çıkaramadı

iPhone model ailesi ya da Samsung’un Galaxy model ailesi, akıllı telefon pazarında trend, bazı modelleri bir marka gibi şemsiye olarak konumlandırmak. Nokia, akıllı telefon pazarında varlık göstermeye çalıştığı dönemde bunu da yapamadı. Modelleri için kimlik oluşturamamış olması da çabaları boşa çıkardı. Her ne kadar şirket, donanım ve yazılım yenilikleri sunmak istese de bunlar pazara sunmakta sürekli olarak geç kaldı ya da pazara sunsa bile başarılı pazarlama stratejileri uygulayamadı. Aslında baktığımızda kablosuz şarj ve NFC teknolojisi gibi özellikler henüz yaygınlaşmamışken, Nokia markalı modellerde görmüştük. Ancak pazarlama ve dağıtım stratejilerindeki önlenemez başarısızlık, düşüşün de sebebi oldu.

Kullanıcı deneyimi hiç iyileşmedi

Donanımda ilgi çekici gelişmeler yaşansa da Nokia, ne yaparsa yapsın yazılımını kullanıcı dostu hale getiremedi. Başarısız kullanıcı arayüzü, tüketicilerin Nokia markalı modellerden uzaklaşmasına neden oldu. Farklı bir işletim sistemi kullanmak, tüketicilerin başka telefonlardan geçişini de zorlaştırdı. Bu da müşteri sadakatsizliğini beraberinde getirdi. Öte yandan yavaş ve hatalı yazılım da yine eleştiri sebebiydi. Yazılım güncellemeleri hiçbir zaman zamanında gelmedi. Tüm bunlar kötü bir kullanıcı deneyimi olarak hafızalara kazındı. Ayrıca uygulama ekosisteminin sınırlı olması da Android ve iOS ile geniş bir dünya gören tüketicileri soğuttu. Ekosistemin dar alanda kalması da başarısızlığı faktörleri arasında.

Microsoft 2016’da Nokia’yı sattı

2016 yılında Microsoft, telefon işinden çekildiğini ve Nokia’yı sattığını açıkladı. Nokia birimi, o dönem yeni bir özel sermaye destekli şirket olan HMD Global ve Foxconn'un yan kuruluşu FIH Mobile tarafından satın alındı. Nokia isminin kullanılması için de 10 yıllık bir anlaşma imzalandı. The Guardian’a göre satış, iki parça halinde toplamda 350 milyon dolara gerçekleştirildi.

HMD Global, Nokia’nın eski yöneticileri tarafından kurulmuş bir şirketti. Nokia’nın üretim, dağıtım ve satış kolları HMD’ye geçerken, üretim tarafı da Foxconn’a geçti.

Nokia şimdi ne yapıyor?

Yaklaşık 160 yıldır bir şekilde var olan Nokia, HMD çatısı altında çabalarına devam etti ve 2017 yılında bir telefon daha geliştirdi. Bu telefonun en önemli özelliği artık günceli takip etmesi ve Android işletim sistemine sahip olması oldu. Yaklaşık 99 dolarlık, giriş seviyesindeki C21 Plus isimli model özellikle Hindistan ve Çin gibi pazarlarda ilgi çekmeyi başardı. Yani günümüz telefonlarıyla rekabet edemese de Nokia markası, bir şekilde bazı pazarlarda varlık gösteriyor.

MCW 2024’te boy gösteren HMD, uygun fiyatlı modellerle yola devam edeceklerini, Nokia markalı telefonlar üretmenin yanında kendi markası için de modeller üreteceğini açıkladı.

Geçen yıl HMD, sıradan kullanıcıların da tamir edebildiği özellikleri ile öne çıkan Nokia G22'yi piyasaya sürmüştü. Yani Nokia, eski şaşalı dönemlerini geride bıraksa da telefon pazarının ‘bir oyuncusu’ olmayı sürdürüyor.