Araştırma: Yapay zeka bizi aptallaştırıyor mu?

Microsoft ve Carnegie Mellon Üniversitesi'nden araştırmacılar, işyerinde üretken yapay zeka (artificial intelligence-AI) kullanımının eleştirel düşünme becerileri üzerindeki etkilerini inceleyen bir çalışma yayımladı. Araştırma, yapay zekanın yanlış kullanımının, insanların bilişsel yetilerini zayıflatabileceğini gösterdi.

Eleştirel düşünme becerileri zayıflıyor mu?

Araştırmaya göre, çalışanlar üretken yapay zekaya güvendiklerinde, bilgi oluşturma, değerlendirme ve analiz etme gibi üst düzey düşünme becerilerini daha az kullanıyor. Bunun yerine, yapay zekanın yanıtlarının yeterince doğru olup olmadığını kontrol etmekle yetiniyorlar.

Makalede, çalışanların sadece yapay zeka yanıtları yetersiz olduğunda müdahalede bulunmalarının, eleştirel düşünme becerilerini geliştirme fırsatlarını azaltabileceği belirtiliyor.

Başka bir deyişle, insanlar yapay zekaya fazla güvendiğinde, yapay zeka başarısız olduğunda kendi başlarına problem çözmekte zorlanıyorlar.

Araştırmanın detayları

Araştırma, işyerinde haftada en az bir kez üretken yapay zeka kullandığını bildiren 319 kişiyle yapıldı. Katılımcılardan, yapay zekayı nasıl kullandıklarına dair üç ana kategoride örnekler vermeleri istendi:

• Yaratma: Örneğin, bir iş arkadaşına standart bir e-posta yazma.
• Bilgi: Bir konuyu araştırma veya uzun bir metni özetleme.
• Tavsiye: Rehberlik isteme veya verilerden grafik oluşturma.

Katılımcılara, bu görevleri yerine getirirken eleştirel düşünme becerilerini ne kadar kullandıkları ve yapay zekanın bu becerilere etkisi soruldu. Ayrıca, kendilerine, üretken yapay zekaya ve yapay zeka çıktılarını değerlendirme becerilerine ne kadar güvendikleri ölçüldü.

Bazı çalışanlar dikkatli, bazıları bilinçsiz

Katılımcıların yüzde 36’sı, yapay zeka kullanımının olumsuz sonuçlarını azaltmak için eleştirel düşünme becerilerini kullandıklarını belirtti. Bir katılımcı, ChatGPT ile hazırladığı performans değerlendirmesini iki kez kontrol ettiğini, çünkü yanlış bir şey yazıp iş arkadaşının mağdur olmasından endişe ettiğini söyledi. Bir diğeri, patronuna göndereceği yapay zeka tarafından oluşturulan e-postaları, kültürel hassasiyetleri göz önünde bulundurarak düzenlemek zorunda kaldığını belirtti.

Bazı katılımcılar ise yapay zeka yanıtlarını YouTube ve Wikipedia gibi kaynaklarla doğruladı. Ancak bu durum, yapay zeka kullanımının temel amacını sorgulatıyor: Eğer yanıtlar manuel olarak doğrulanmak zorundaysa, yapay zeka gerçekten işleri kolaylaştırıyor mu?

Araştırmada dikkat çeken bir diğer nokta, tüm katılımcıların YZ’nin sınırlarını tam olarak anlamamış olması. Çalışmada, "Üretken yapay zeka yanıtlarının potansiyel zararları eleştirel düşünmeyi teşvik edebilir, ancak yalnızca kullanıcı bu zararların farkındaysa" ifadesine yer verildi.

Yapay zekaya fazla güvenmek riskli olabilir

Çalışma, yapay zekaya güvenen katılımcıların, kendi yeteneklerine güvenenlere göre daha az eleştirel düşünme çabası gösterdiğini ortaya koydu. Araştırmacılar, üretken yapay zekanın insanları aptallaştırdığını doğrudan söylemekten kaçınsalar da, aşırı bağımlılığın bağımsız problem çözme yeteneğimizi zayıflatabileceğini vurguluyorlar.

Sonuç olarak, üretken yapay zeka, işleri hızlandıran ve kolaylaştıran bir araç olsa da, kullanıcıların eleştirel düşünme becerilerini köreltme riski taşıyor. Bu nedenle, yapay zekanın sunduğu bilgileri sorgulamak ve bağımsız analiz yeteneğini kaybetmemek büyük önem taşıyor.