Türk futbolunda gelir adaletsizliği: TFF, harcama limitlerini nasıl belirliyor?
- Futbolda ara transfer dönemi 13 Ocak itibarıyla resmen başladı. Türkiye Futbol Federasyonu, ikinci transfer ve tescil döneminde Süper Lig takımlarının harcama limitlerini duyurdu. Spor ekonomisti Tuğrul Akşar, TFF'nin verdiği harcama limitlerini ve kulüplerin harcamalarını CNBC-e'ye değerlendirdi.
Futbolda ara transfer dönemi 13 Ocak itibarıyla resmen başladı. Türkiye Futbol Federasyonu (TFF), ikinci transfer ve tescil döneminde Süper Lig takımlarının harcama limitlerini duyurdu.
TFF’nin duyurduğu harcama limitlerine göre, yüzde 30 sapma dahil son şampiyon Galatasaray'ın limiti 2 milyar 293 milyon 888 bin 55 TL oldu. Fenerbahçe'nin limiti ise 2 milyar 381 milyon 749 bin 752 TL oldu.
Listede en dikkat çeken takım ise Trabzonspor oldu. Karadeniz temsilcisinin ara transfer döneminde yüzde 30 sapma dahil toplam harcama limiti 4 milyar 983 milyon 615 bin 510 TL olarak açıklandı. Galatasaray ve Fenerbahçe’yi 2’ye katlayan bordo-mavililer, Beşiktaş’ı da neredeyse 5’e katladı.
Peki,TFF, harcama limitlerini hangi kriterlere göre belirliyor? Trabzonspor’un harcama limiti neden bu kadar yüksek?
Sezona yüzde 30 sapma payı da dahil olmak üzere toplam 1,9 milyar TL’lik harcama limiti ile giren Trabzonspor, sezon içerisinde attığı ekonomik adımların meyvesini toparlıyor.
Bankalar Birliği anlaşmasından borçlarının tamamını ödeyerek çıkan bordo-mavililerin ara transfer dönemindeki harcama limiti yüzde 163’lük yükselişle 5 milyar TL’ye dayandı. Trabzonspor, bu alanda Süper Lig’de en fazla harcama limitine sahip olan takım konumunda yer alıyor.
Konu hakkında CNBC-e’ye konuşan spor ekonomisti Tuğrul Akşar, Trabzonspor’un harcama limitlerinin yükselmesini değerlendirdi. Akşar, “Trabzonspor, Bankalar Birliği borçlarını ödediği ve buna ilave olarak ek gelirler yarattığı için limitleri yükseldi. En son stadyum için sponsorluk anlaşması yapan Trabzonspor, bu anlaşmadan 50 milyon euroya yakın bir gelir elde etmişti. Mesela bu takım harcama limitlerinin belirlenmesinde ilk bakılan şeylerden birisi sponsorluk gelirleri” Ifadelerini kullandı.
TFF, harcama limitlerini nasıl belirliyor?
Türkiye’de futbolun yönetim organı TFF’nin açıkladığı harcama limitleri eleştirilerin hedefinde kalmaya devam ediyor. TFF’nin bu limitleri nasıl belirlediği ise merak konusu. Konuyu CNBC-e’ye değerlendiren spor ekonomisti Tuğrul Akşar, TFF’nin şeffaf olmadığını dile getirdi.
Akşar, “Federasyon, takım harcama limitlerini kulüplerin finansal tablolarına göre belirlediğini ifade ediyor. Dolayısıyla bu finansalların Borsa İstanbul'da işlem gören dört kulübün dışında kamuoyuna açıklanmaması nedeniyle bir şeffaflık yok. TFF, bunları neye, hangi kritere göre tespit ediyor soru işareti. Federasyonun kendi sitesinde takım harcama limiti verdiği ve bunu hesaplarken de kulüplerin finansallarını göz önüne aldığını ifade ettiği finansal tabloları açıklaması lazım. Federasyon bu konuda şeffaf davranmıyor. Takım harcama limitlerine ilişkin değerlendirme yapabilmek ve bu konularda yorum yapabilmek için kulüplerin finansal tablolarının mutlaka TFF’nin internet sayfasında ilan edilmesi gerekir” dedi.
“Kulüplerin çoğu batakta, gelirler giderleri karşılamıyor”
TFF, ara transfer dönemi için yüzde 30’luk sapma payını kaldırdığını açıklamasının ardından sadece 12 saat dayanabildi ve bu kararından döndü. Türk futbolunda mücadele veren kulüplerin borç batağında olduğunu söyleyen Tuğrul Akşar, TFF’nin yüzde 30’luk sapma hakkı kararını da eleştirdi.
Akşar, “Kulüplerin hemen hemen çoğu batakta. Gelirleri giderlerini karşılamıyor. Mevcut giderlerini karşılamakta zorlanan bir yapı da kulüplere tekrar yüzde otuz dahil olmak üzere harcama limiti verilmesi aslında sistemin özü ile çelişiyor. Bu sistem 2019 yılında İspanya'dan alınırken mali disiplini sağlamaya yönelik bu sistemin uygulanacağı dile getirilmişti. Ama aksine sistemi mali disiplinden daha da uzaklaştıran bir uygulama ve takımları harcama bonkörlüğüne itiyor. Olmayan paranın harcanması gibi bir durum ortaya çıkıyor. Bu sene yüzde 30 dahil toplam kulüplere verilen rakam 19,7 milyar TL. Yani ciddi ölçüde sistemi özünden saptıran bir uygulama. Zaten futbol kulüplerimizin gelirleri ortada. Neredeyse bir yıllık gelirin tamamını kulüplere harcama olanağı yaratıyorsun. Bu da kulüpleri daha çok harcamaya itiyor ve takımları, mali disiplinden uzaklaştırıyor. TFF’nin kulüplere harcadığı paranın kaynağını sorması gerekiyor. Kaynağını gösteremediğin parayı harcayamazsın demesi gerekiyor. Bunu yapmadıkları için kulüpler borçlanarak bu harcamaları yapıyorlar. Ülkemizdeki dört büyük kulübün toplam borcu 30 milyar TL’ye dayanmış durumda” ifadelerini kullandı.
“Türkiye’de rekabetin önündeki en büyük engel bu limitler”
TFF’nin açıkladığı harcama limitlerine göre, Türkiye’de dört büyük kulüp bu harcama limitlertinin yüzde 53’ünün sahibi konumunda. Ligde mücadele eden diğer 15 takımın payı ise yüzde 47. Harcama limitlerinin rekabeti engellediğini söyleyen Tuğrul Akşar, gelir dağılımında adaletsizlik olduğunu ifade etti.
Akşar, “TFF, dört büyük takıma fazladan harcama imkanı sağlıyor. Özellikle de transfer harcaması yapmasına olanak sağlıyorsun. Dolayısıyla o takımların rekabet üstünlüğüne ulaşmalarını sağlıyorsun. Bu da Türk futbolunda gelir dağılımında adaletsizliği artırıyor. Bu da rekabetin dengesiz ve haksız rekabete dönüşmesine yol açıyor. Haksız rekabet ise futbol kalitesinin gerilemesini beraberinde getiriyor. Takım harcama limitleri dediğim gibi sistemin özüyle çelişen nitelikte. Bir yandan mali disiplini sağlayacağız derken diğer taraftan kulüpleri harcamaya mali disiplinsizliği teşvik eden bir uygulama. Yani borçlarını döndüremeyen faaliyet giderlerini bile karşılayamayacak durumda olan kulüplerimiz var. Bilançolarına baktığınız zaman bu zaten görünüyor. Kulüplerin zararları gelirlerin üzerine çıkmış, özkaynakları negatife dönmüş, finansal kriz sarmalına girmiş durumda” dedi.
Son 7 sezonda 54 milyar TL harcandı
Transfer çılgınlığının yaşandığı Türkiye’de kulüpler son 7 sezonda 54 milyar TL’yi aşkın harcama gerçekleştirdi. Kulüplerin gelirlerinin giderlerini karşılamadığının altını çizen spor ekonomisti Tuğrul Akşar, Türk futbolunun bu paraları harcayacak imkanlara sahip olmadığını söyledi.
Konuyla alakalı CNBC-e’ye konuşan Akşar, “4 büyük takımın limitlerinin ortalaması 2 milyar 17 milyon TL. Yani neredeyse 15 kulübün ortalamasının 4,3 katı. TFF, bu hesaplamaları eğer gelirlere, mali yapılara bakarak yapıyorsa bu hesapmalamarı net olarak ortaya koyabilmeli. Böyle olmayınca da takımlar tabii ki isyan ediyorlar. Ama öbür taraftan da şöyle bir problem var. Zaten takımlar iki yakasını bir araya getiremez iken, sen bir de üstüne üstlük ilave bu kadar daha para harcatıyorsun. Enflasyon gerekçesi gündeme getirilebilir. Memlekette enflasyon var. Bu sene artış geçen yılla kıyaslanırsa yüzde 37 civarında. Enflasyon desen yüzde 44-45 olarak gerçekleşti. Yani o da mantıksız. Enflasyon kadar artıracaksan senin yüzde 44 arttırmam lazım, fakat yüzde 37 artırıyorsun. Yüzde 37 neye göre belirleniyor? Niye yüzde 37, yüzde 40 değil örneğin niye yüzde 35 değil?
Türkiye’de kulüpler son 7 sezonda toplam 54 milyar TL’yi aşkın harcama yapmış durumda. Türk futbolunun gelirlerine, giderlerine, borçlanmasına baktığımız zaman futbol kulüplerinin bu kadar çok parayı harcayabilecek imkanları yok.” Ifadelerini kullandı.
“Süper Lig’in borcu mevcut gelirleri üçe katladı”
Kulüplerin yaptığı harcamalar hakkında konuşan spor ekonomisti Tuğrul Akşar, takımların gelecekteki gelirlerini bugunden harcamaya başladığını belirtti. Olmayan paraların harcandığını söyleyen Akşar sözlerini şöyle tamamladı:
“Şu anda kulüplerin mevcut gelirleriyle borçlarını kıyasladığımız zaman Süper Lig'in borcu mevcut gelirlerinin 3 katına çıkmış durumda. Böyle bir para yok. Olmayan gelirlerharcanıyor ki bu borçlanma demek. Gelecekteki gelirlerin bugünden harcanması demek. Yani onların da arka planına baktığınız zaman naklen yayın gelirler. İşte onları bugünden iskonto ettiriyorlar, onları harcıyorlar. Bu harcamaların hepsi kulüplerin geleceklerini ipotek altına alıyor. Bugün Türk futbol kulüpleri bu koşullar altında, bu finansal yapılarıyla ve bu ekonomik konjonktürde 19 milyar 700 milyon lira harcama yapamazlar. Sorulması gereken bir başka soru ise ‘Bugün kulüpler Bankalar Birliği konsorsiyumuna dahil kulüplerin harcamalarını onaya tabi tutmuşken, bu takım harcama limitlerinin yüzde 30'u aşmasına bankalar nasıl izin veriyor?’ Sen günü gelen borcunu kapatabilmen için banka yeni borçlanmaya gitmemeni istiyor ama sen burada yeni borçlanmaya gidiyorsun. Bazı kulüplerin yapmış olduğu transfer harcamalarının çok sıkı denetlenmesi lazım. Onun bütçesinin mutlaka federasyon tarafından incelenmesi, soruşturulması lazım.”
