Norveç’ten Eritre’ye: Kadınlar için askerlik hangi ülkelerde zorunlu?
- Danimarka'da 2026'dan tibaren kadınlar için askerlik hizmeti zorunlu hale gelecek. Ülke, Norveç ve İsveç'in ardından bu uygulamayı hayata geçiren üçüncü Avrupa Birliği (AB) ülkesi olmaya hazırlanıyor.
- Kadınlar için zorunlu askerlik uygulaması, dünya genelinde yalnızca sınırlı sayıda ülkede hayata geçirilmiş durumda. Bu ülkelerden bazıları toplumsal cinsiyet eşitliği ilkesini temel alarak kadınları da zorunlu hizmet kapsamına alırken, bazı ülkelerde ise ulusal güvenlik kaygıları ön planda tutuluyor.
- Norveç ve İsrail gibi ülkelerde kadınlar erkeklerle eşit sürelerde askerlik yaparken, Eritre ve Kuzey Kore gibi otoriter rejimlerde bu yükümlülük daha katı ve uzun süreli biçimde uygulanıyor. Zorunlu askerlik dışında, birçok ülkede kadınlar gönüllü olarak orduya katılıyor; ancak bu katılım oranları da ülkeden ülkeye büyük farklılık gösteriyor.
Danimarka, 2026 itibarıyla kadınları zorunlu askerlik hizmetine dahil ederek, Norveç ve İsveç'in ardından bu uygulamayı hayata geçiren üçüncü Avrupa Birliği (AB) ülkesi olmaya hazırlanıyor. 1 Temmuz 2025’ten itibaren 18 yaşına giren kadınlar, seçilme usulüne göre askere çağrılabilecek. Kadınların zorunlu askerlik yaptığı ülkeler AB'deki sadece üç ülkeyle sınırlı değil ancak dünyada sınırlı sayıda ülkede uygulanıyor. Kimi ülkeler bu sistemi tamamen eşitlik ilkesiyle yürütürken, bazıları yalnızca belirli alanlarda kadınları görevlendiriyor. Uygulamanın kapsamı ülkeden ülkeye değişiklik gösterse de, konu hem toplumsal cinsiyet hem de güvenlik politikaları açısından tartışılmaya devam ediyor.
Kadınlar için askerlik hizmeti, bazı ülkelerde zorunlu, bazı ülkelerde ise seçici sistemle uygulanıyor. Şu anda kadınlar için askerlik yükümlülüğü bulunan ülkelerden Norveç, İsveç, Eritre, İsrail, Fas, Kuzey Kore ve Çad’da hizmet zorunlu; Benin, Cape Verde, Mali, Mozambik ve Nijer’de ise seçici sistem geçerli. Sudan’da ise yasa askerliği kadınlar için de zorunlu kılıyor, ancak uygulamada yalnızca erkeklerin askere alındığı görülüyor.
Kadınlar için bir tür zorunlu ulusal hizmet (askerlik veya onunla eşdeğer) uygulayan ülkelerin tam listesi
- İsrail
- Norveç
- İsveç
- Vietnam
- Venezuela
- Fas
- Tunus
- Mali
- Nijer
- Senegal
- Gine-Bissau
- Güney Sudan
- Sudan
- Eritre
- Benin
- Mozambik
- Çad
- Ekvator Ginesi
- Kongo
- Kuzey Kore: Kadınlar ve erkekler için ülkedeki özel durumlar göz önünde bulundurulduğunda hizmet süresi 5-13 yıl arası
- Danimarka: Kadınlar için zorunlu askerlik uygulaması planlanandan erken hayata geçiyor. 1 Temmuz 2025 itibarıyla 18 yaşına giren kadınlar, 2026 yılından itibaren askere çağrılabilecek.
Bazı ülkelerde kadınlar için askerlik yasayla tanımlanmış olsa da, bu hüküm her zaman sahaya yansımıyor. Sudan bu açıdan en dikkat çekici örneklerden biri. Yasalar hem erkekler hem de kadınlar için zorunlu hizmet öngörse de, fiilen sadece erkeklerin askere alındığı rapor ediliyor.
Benzer şekilde, Çad ve Nijer gibi ülkelerde sistem daha esnek. Kadınlar doğrudan cepheye gönderilmek yerine sağlık, eğitim veya kamu hizmeti gibi alanlarda görev alabiliyor. Bu da zorunlu askerlik kavramının ülkeden ülkeye farklılaştığını gösteriyor.
Avrupa’da durum ne?
Avrupa'da kadınlar için zorunlu askerlik hizmeti şu an sadece Norveç ve İsveç’te uygulanıyor. Norveç, bu sisteme 2015’te geçti; İsveç ise 2018’de kadınlar için de askerliği zorunlu hale getirdi. Her iki ülkede de sistem seçici, yani tüm gençler askere alınmıyor; ancak çağrılanlar için hizmet zorunlu tutuluyor.
NATO ülkelerinde durum
NATO'nun (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü - North Atlantic Treaty Organization) 2022'de yayımladığı rapora göre, üye ülkelerde kadın asker oranları ve zorunlu askerlik uygulamalarının durumu:
| Ülke | Kadın Asker Oranı (%) | Zorunlu Askerlik (Kadınlar İçin) | Açıklama |
| Almanya | 13.6 | X | Kadınlar gönüllü olarak katılıyor. Zorunlu askerlik erkekler için askıya alındı. |
| Arnavutluk | 14.8 | X | Kadın kotası kaldırıldı, eşit katılım sağlandı. |
| Belçika | 10.8 | X | Gönüllülük esaslı sistem geçerli. |
| Bulgaristan | 16 | X | Kadınlar gönüllü olarak katılıyor. |
| Kanada | 16.5 | X | Kadınlar tüm görevlerde yer alabiliyor. Hedef: %25 oranına ulaşmak. |
| Hırvatistan | 14 | X | Kadın-erkek eşit alım uygulanıyor. |
| Çekya | 13.9 | X | Kadınlara özel destek ağları ve eğitimler var. |
| Danimarka | 9.5 | Yarı gönüllü (2026'da zorunlu olacak) | Kadınlar gönüllü başvuruyor; erkekler zorunlu. |
| Estonya | 8.9 | X | Kadınlar gönüllü olarak katılıyor. 'Kadınlar Üniformada' kampanyası yürütülüyor. |
| Fransa | 16.8 | X | Tüm kuvvetlerde kadın temsili yüksek. 61 kadın general mevcut. |
| Yunanistan | 12.9 | X | Kadınlar subay ve astsubay statüsünde hizmet veriyor. |
| Macaristan | 16.8 | X | Kadınların alımına yönelik kampanyalar yürütülüyor. |
| İzlanda | X | Askeri kuvveti yok, ancak sivil katkılar sunuyor. | |
| İtalya | 20.1 | X | Avrupa’da en yüksek kadın asker oranlarından biri. |
| Letonya | 7.3 | X | Kadınlar gönüllü olarak katılıyor. |
| Litvanya | 12 | X | Kadınlar sadece gönüllü. Erkekler için zorunlu askerlik var. |
| Lüksemburg | 7.8 | X | Küçük ölçekli gönüllü ordu sistemi mevcut. |
| Karadağ | 10.5 | X | Kadınlar gönüllü, erkekler için zorunluluk yok. |
| Hollanda | 16.5 | X | Kadınlar tüm rütbe ve görevlerde yer alabiliyor. |
| Kuzey Makedonya | 12.6 | X | Kadın asker sayısı artırılmak isteniyor. |
| Norveç | 16 | VAR | NATO'da kadınlar için zorunlu askerlik uygulayan ilk ülke. |
| Polonya | 13.8 | X | Kadınlar gönüllü, erkekler için zorunlu askerlik askıya alındı. |
| Portekiz | 13 | X | Kadınlar aktif olarak hizmette. |
| Romanya | 13 | X | Gönüllülük esasına dayalı sistem uygulanıyor. |
| Slovakya | 13.6 | X | Kadınlar destek ve muharip görevlerde görev alıyor. |
| Slovenya | 15 | X | Yüksek katılım hedefleniyor. |
| İspanya | 13 | X | Eşitlik politikaları ve kadın ekipmanları geliştirildi. |
| Türkiye | 0.3 | X | Kadınlar sadece rütbeli olarak katılabiliyor. Erkekler için zorunlu askerlik var. |
| Birleşik Krallık | 11.5 | X | Tüm rütbe ve birliklerde görev alabiliyorlar. |
| Amerika Birleşik Devletleri | 20.7 | X | NATO'daki en büyük kadın asker oranlarından biri. |
| Litvanya | 12 | X | Kadınlar gönüllü, erkekler zorunlu. |
| Macaristan | 16.8 | X | Kadın subay oranı artıyor. |
| Slovenya | 15 | X | NATO'nun cinsiyet eşitliği projelerinde aktif. |
| Romanya | 13 | X | Çocuklu kadın personel için kolaylıklar var. |
Kaynak: CIA The World Factbook, Pew Research Center, Wikipedia, NATO
