Amerikan arabaları neden büyük?

Yeni Amerikan rüyasının bir parçası da büyük ve geniş SUV tarzı araçlar. CNBC’de yer alan habere göre 2023 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde 15,6 milyon araç satıldı. Bunların 8,7 milyonu SUV ya da pikap sınıfında yer alıyor.

Araçlar dünya genelinde bir büyüme trendine sahip ancak ABD’de satılan araçların ortalama ağırlığı 1857 kilogram. Bu ağırlık Avrupa Birliği ortalamasının yüzde 20 üzerinde. Geniş yollar, büyük park alanları, büyük araçların sunduğu rahatlıklar tercih sebebi ama en büyük neden yasal bir boşluk.

ABD’nin resmi kuruluşlarından Environmental Protection Agency (EPA – Çevre Koruma Ajansı) verilerine göre 1970’li yıllarda SUV’ların yeni satışlardan aldığı pay yüzde beşin altındaydı.

Tarihler 1973’ü gösterdiğinde İsrail ve Filistin arasındaki Yom Kippur Savaşı dünya ekonomisini temelden etkileyecek bir olayın öncüsü oldu. Petrol üretiminin büyük çoğunluğunu kontrol eden Arap ülkeleri, İsrail’e verdiği destek nedeniyle ABD’ye petrol akışını durdurdu. Petrol fiyatları artarken ülke resesyona girdi. Öyle ki 1972 yılında FED’in faiz oranı yüzde 3.5 seviyesindeyken, bu oran 1974’te yüzde 13’e çıkacaktı.

Küçük işletmelere istisna

ABD hükümeti 1975 yılında çıkardığı yasayla 1985 itibariyle tüm otomobillerin litre başına 11.7 kilometre tüketim standardına erişmesini istedi.

O dönemde ortalama tüketim 5.5 kilometrede 1 litre seviyesindeydi. Bu standart şu anda 1 litreye 14 kilometre olarak yükseltildi.

Küçük işletmeler için yasaya bir istisna getirildi. Yol dışında da kullanılabilecek ve hafif kamyon sınıfındaki yani 3 bin 855 kilogram ve altı araçlar bu yasanın dışında tutuldu. Bu da SUV gibi araçların bu kategoriye girmesini sağladı.

Büyük araç şirketleri, araç maliyetlerini artıracak gelişmiş motorlar üretmek yerine daha karlı olan SUV ve pikaplara yöneldi. The Economist’te yer alan habere göre bu tarihten sonra büyük araçlar için ayrılan pazarlama bütçesi artırıldı. Büyük araçlar Amerikanlık, özgürlük, güç ve maceracılıkla özdeşleştirildi.

1990’lı yıllarda petrol fiyatları diğer gelişmiş ülkelere kıyasla ABD’de çok ucuzdu. 2002 yılına gelindiğinde SUV ve hafif pikaplar çok daha fazla orana sahipti. Yine EPA verilerine göre 2021 ve 2023 yıllarında bu araçların toplam satış oranı yüzde 50’nin üzerinde seyretti. Avrupa’da üç araçtan biri sedan sınıfındayken ABD’de bu oran sadece yüzde 8.

Türkiye’de de SUV araçlar 2023’te toplam satışlardan yüzde 50’den fazla pay aldı. Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği (ODMD) verilerine göre 2023’te satılan 1 milyon 232 bin 635 otomobilin 493 bin 957’si SUV oldu. SUV’ların otomobiller arasında payı yüzde 51,1 olarak ölçüldü.

İklim için zararlı

Amerika’daki sera gazı salınımının yüzde 60'ı araçlardan geliyor. Yüksek tüketime sahip geniş hacimli araçlar küresel ısınmayı artırıyor. Öte yandan büyük araçlar aynı zamanda daha fazla ölümlü kaza anlamına geliyor.

Hawaii Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmaya göre pikap ve SUV’ların karıştığı kazalarda yayaların ölme oranı otomobillere göre yüzde 70 daha fazla.

Ülkede araçların emisyonlarını regüle eden kuruluş olan EPA, standartlarını yükseltiyor. Araçların kilometre başına karbon salınımı 161 gram olarak sınırlandırılacak. Pikaplardaki emisyon oranı ise kilometrede 276 gram ortalamasına sahip. EPA yüzde 71’lik bu farkı 2032 yılına kadar yüzde 22’ye indirmeyi hedefliyor.

Elektrikli araçların da gittikçe yaygınlaşmasıyla taşımacılık kaynaklı emisyonların 2030’lardan itibaren azalması öngörülüyor.

Öte yandan çevreciler elektrikli araçların da ağırlık ve enerji tüketimi bakımından düzenlenmesini istiyor.

Büyük elektrikli araçların enerji sarfiyatı diğerlerine göre daha fazla. Amerikalılar elektrikli araçların da büyük olanını tercih ediyor.

Uluslararası Enerji Ajansı’nın raporuna göre ABD’de 2022 yılında satılan elektrikli araçların yüzde 60’ı SUV sınıfındaydı.