Araştırmalar Z kuşağını akladı: 'Gençler bir işte tutunamıyor' klişesi çürütüldü

Yıllardır 'bir işte tutunamayan', 'istikrarsız', 'sık iş değiştiren' olmakla eleştirilen Y kuşağı (Millennials) ve son dönemde benzer şekilde değerlendirilen Z kuşağı (Gen Z) hakkında yapılan yeni analizler, bu genellemelerin verilerle örtüşmediğini gösterdi. Özellikle sosyal medyada sıkça dile getirilen “Gençler bir işte uzun süre çalışamıyor” yönündeki yaygın kanaatin aksine, araştırmalar bu kuşakların iş yaşamında geçmiş nesiller kadar, hatta bazı açılardan daha istikrarlı olduğunu gösterdi.

Uzmanlar, genç kuşakların sık iş değiştirmesinin nedeninin uzaktan çalışma imkanı, esnek mesai ve yan hakların eksikliği olduğu belirterek, "Z kuşağı iş değiştirdiği için değil işin doğası değiştiği için ortalamalar farklılaşıyor" görüşünü paylaştı.

ABD Çalışma Bakanlığı’na bağlı ABD Çalışma İstatistikleri Bürosu (Bureau of Labor Statistics - BLS) verilerine göre günümüzde ortalama görev süresi, kurumun veri toplamaya başladığı 1980'li yıllardan daha uzun:

• 20 yaşına gelmeden iş değiştirme oranı, Baby Boomer kuşağında (60-77 yaş) yaklaşık yüzde 33, X kuşağında benzer düzeydeyken, Y kuşağında yüzde 25’in altında, Z kuşağında ise yüzde 20 civarında.
• Aynı işyerinde 20 yıl çalışanların oranı, 1983 yılındaki seviyeyi bugün de koruyor.
• Ortalama görev süresi, BLS’nin 1980’lerden bu yana tuttuğu verilerde bugün daha yüksek.

Tabloya göre Y ve Z kuşağı, Baby Boomer ve X kuşağına kıyasla, daha az iş değiştirdi.

ABD Çalışma İstatistikleri Bürosu ve çeşitli uluslararası araştırmalar, genç kuşakların iş değiştirme davranışlarının tarihsel olarak doğal bir döngüye işaret ettiğini, kuşaktan ziyade yaşla ve yapısal değişimlerle ilişkili olduğunu ortaya koydu.

Genç çalışanlar sandığımızdan daha istikrarlı

ABD Mevcut Nüfus Anketi verilerine göre, 20 yaşına gelmeden iş değiştirenlerin oranı Boomer kuşağında ve X kuşağında yaklaşık üçte birken, Y kuşağında bu oran dörtte birin altında kalıyor. Z kuşağında ise yalnızca yüzde 20 civarında seyrediyor. Aynı işyerinde 20 yıldan fazla süre çalışanların oranı da 1983 yılındaki seviyesini koruyor.

Bu veriler, genç çalışanların sanıldığı kadar sık iş değiştirmediğini, hatta önceki kuşakların aynı yaşlardaki iş geçmişine göre daha durağan bir tablo çizdiğini gösteriyor.

'İş değiştirme' klişesi yaş farkından kaynaklanıyor

Glassdoor’un başekonomisti Aniel Zhao’ya göre, genç çalışanlara yönelik 'istikrarsızlık' algısı bir kuşak meselesi değil, doğal bir yaş dönemi özelliği.

“Çoğu zaman insanlar kuşak farkından söz ettiklerinde aslında yaş farkından bahsediyorlar. Gençlerin davranışları yaşlılardan farklı olabilir ama bunun nedeni kuşakları değil, yaşlarıdır” diyen Zhao, genç bireylerin kariyer yolculuklarının başında oldukları için iş deneyimlerinde daha fazla deneme-yanılma süreci yaşamasının normal olduğunu belirtti.

Zhao’ya göre, bir deneme alanı olarak kabul edilmesi gerektiği için lise ya da üniversite sonrası girilen ilk işler genellikle kalıcı değildir.

Boomer’ların da gençken sık iş değiştirdiği unutulmamalı

Boomer kuşağının (Baby Boomers) yıllarca aynı işverenle çalıştığına dair yaygın inanç da veriyle desteklenmiyor. Veriler, bu kuşağın gençliğinde de sık iş değiştirdiğini gösteriyor. Ancak bu durumun geçmişte daha az görünür olması, bugün genç kuşaklara yönelik yanlış genellemelerin oluşmasına yol açıyor.

Zhao’ya göre, “Y kuşağı bir işte sabit kalamıyor” söylemi, işyerindeki daha büyük yapısal sorunların üzerini örtmeye yarayan bir mit halini aldı.

Ortalama iş süresi 1980’lerin üzerinde

BLS'nin verilerine göre, günümüzde ortalama görev süresi, kurumun veri toplamaya başladığı 1980’li yıllardan daha uzun. Bu artışın arkasında eğitim seviyesinin yükselmesi, iş piyasasındaki yapısal değişimler ve sendikalaşma oranlarının düşmesi gibi nedenler bulunuyor.

• Eğitim seviyesi: Üniversite mezunlarının oranı geçmişe kıyasla büyük ölçüde arttı. Eğitim düzeyi yüksek olanların işte kalma süresi genellikle daha uzun oluyor.
• Sektörel değişim: Kıdeme dayalı imalat sektörlerinin gerilemesi ve hizmet sektörünün yükselişi, iş sürelerini farklılaştırıyor.
• Sendika üyeliği: 1983’te çalışanların yaklaşık yüzde 20’si sendikalıyken, bu oran 2023 itibarıyla yüzde 10’a geriledi. Sendikaların düşüşü, çalışan bağlılığını ve uzun süreli istihdamı da etkiliyor.

Ekonomik dalgalanmalar da etkili

İş değiştirme davranışları, ekonomik döngülerle de yakından ilişkili. İş piyasasının güçlü olduğu ve işsizliğin düşük seyrettiği dönemlerde çalışanlar daha kolay iş değiştiriyor. Ancak ekonomik kriz dönemlerinde bu hareketlilik yavaşlıyor.

2000’li yılların başında yaşanan dot-com balonunun çöküşü ve 2008 Küresel Ekonomik Krizi (Great Recession) sırasında çalışanlar iş güvencesini öncelik haline getirdi, işverenler ise işe alımları büyük ölçüde sınırladı. Bu dönemlerde görev süresi istatistiksel olarak yükseldi.

Zhao, bu durumun özellikle Y kuşağı üzerinde kalıcı bir etki yarattığını belirterek, “Y kuşağının çoğu 2008 krizinde iş piyasasına girdi. Bu deneyim birçok kişi için derin bir iz bıraktı. Bugün hâlâ kariyer gelişimi yerine güvenliği önceleyen büyük bir kitle söz konusu" ifadelerini kullandı.

Z kuşağının iş değişiklikleri kuşaksal değil, yapısal

Revelio Labs’in 2024 yılına ait raporu, bazı sektörlerde genç çalışanların işte kalma sürelerinin daha kısa olduğunu gösteriyor. Ancak bu durumun nedeni kuşaksal özelliklerden çok, işin yapısındaki değişim.

Uzaktan çalışma, esnek mesai, sözleşmeli istihdam ve yan işler gibi yeni iş biçimleri, kalıcılık kavramını dönüştürüyor.

Z kuşağı iş değiştirdiği için değil, işin doğası değiştiği için ortalamalar farklılaşıyor.

Roma'yı da 'kuşaklar' yaktı

Kuşak klişeleri toplumsal sorunları gölgeliyor. 2020 yılında yayımlanan akademik bir makale, Y kuşağının beyzbolun gerilemesinden Amerikan peynirinin tüketilmemesine kadar pek çok konuda suçlandığını göstermişti. Bu durum, yeni kuşakları günah keçisi haline getirme eğiliminin sürdüğüne işaret.