Trump'ın tarifeleri yatırımcıyı depresyona soktu: Borsa kayıplarının psikolojik faturası
- New Yorklu psikologlar, Trump’ın açıkladığı gümrük tarifelerinin ardından hisse senedi piyasalarında yaşanan sert düşüşlerin yatırımcı psikolojisi üzerindeki etkilerini değerlendirdi.
- Uzmanlara göre finansal kayıplar, beyinde fiziksel tehdit algısı yaratarak kaygı, öfke ve kafa karışıklığı gibi duygusal tepkileri tetikliyor.
- Trump tarifesi mağdurlarına, öyle dönemlerde 'yaşam portföyü' oluşturarak hayatın farklı alanlarına odaklanmaları ve kaygıyı sınırlı zaman dilimlerinde yönetmeleri tavsiye edilirken, 2008 gibi büyük krizleri yaşamış yatırımcıların, gençlere kıyasla bu tür belirsizliklere daha dirençli yaklaştığı belirlendi.
ABD Başkanı Donald Trump’ın açıkladığı gümrük tarifeleri, ABD borsalarında sert satışlara yol açarken, finansal kayıplar yatırımcı psikolojisinde derin izler bıraktı.
New Yorklu psikologlara göre, para kaybetmek beyinde fiziksel tehdit algısını tetikliyor; kaygı, öfke ve kafa karışıklığı gibi yoğun tepkilere yol açıyor.
Uzmanlar, kriz dönemlerinde yatırımcıların 'yaşam portföyü' oluşturarak hayatın farklı alanlarına odaklanmalarını, kaygıya belirli bir zaman ayırarak düşüncelerini sınırlamalarını ve kontrol edemedikleri etkenlere karşı zihinsel direnç geliştirmelerini önerisinde bulundu. 2008 ve 2020'de yaşanan önceki finansal krizleri yaşamış deneyimli yatırımcıların, duygusal panikten kaçınarak uzun vadeli stratejilere bağlı kalmayı tercih ettiği öğrenildi.
Tarifeler sonrası piyasalar sarsıldı
Trump’ın 2 Nisan’da duyurduğu gümrük vergileri, yatırımcılar arasında küresel bir ticaret savaşı korkusu yarattı. S&P 500 endeksi 8 Nisan’a kadar yüzde 11, Nasdaq Composite ise yüzde 13’ten fazla düşüş kaydetti. Her ne kadar yönetim sonrasında bazı tarifeleri ertelemiş ve geri adım atmış olsa da, piyasalar hala 2 Nisan seviyelerinin altında seyrediyor. Yılbaşından bu yana S&P 500'de yüzde 6, Nasdaq'ta ise yüzde 10'luk kayıp yaşandı. Cboe volatilite endeksi (VIX) de dalgalı bir seyir izliyor.
Finansal kayıplar beyin tarafından fiziksel tehdit gibi algılanıyor
Barrons'un aktardığına göre, Amerikan Bilişsel Terapi Enstitüsü Direktörü Robert L. Leahy, yatırım ve paranın bireyler için güvenlik, özgürlük, başarı ve statü anlamına geldiğini belirtti. Leahy’ye göre yaşanan kayıplar, insanlarda kaygı, öfke, kafa karışıklığı ve depresyon gibi çeşitli duygusal tepkiler oluşturuyor.
Weill Cornell Medicine’de klinik psikiyatri profesörü Christopher J. Ceccolini, “Ekonomi ve hastaların servet portföylerinin değeriyle ilgili kaygılarda artış gözlemliyoruz” dedi. Weill Cornell Medicine ve NewYork-Presbyterian’da psikiyatrist olan Daniel Eden ise, parasal kayıpların beyinde fiziksel tehlike tepkilerini tetiklediğini vurguladı. Eden, “Piyasalar belirsizlikten nefret eder; insan beyni ise kontrol kaybından daha da fazla nefret eder” ifadesini kullandı.
'Kontrol edebileceğiniz şeylere odaklanın'
Midtown Practice kurucularından psikiyatrist Julia Samton, yabancı ülkelere bağımlı üreticilerle çalışan birçok hastasının işletmelerini sürdürememe kaygısı yaşadığını anlattı. Samton, hastalarını kontrol edebilecekleri şeylere odaklanmaları için teşvik ettiğini söyledi.
'Yaşam portföyü' oluşturmak stresle başa çıkmada etkili olabilir
Leahy, yatırımcıların sadece finansal değil, yaşamlarının farklı alanlarını da içeren bir 'yaşam portföyü' geliştirmesini önerdi. Aile, arkadaşlıklar, hobiler, sağlık ve manevi hayat gibi alanları kapsayan yaşam portföyüne yatırımın yanı sıra Leahy ayrıca, piyasa için endişe geliştiren danışanlarına, kendilerine günde 20 dakika ayırarak endişelerini yazılmasını tavsiyesinde bulundu.
Psikiyatrist Eden ise bazı bireylerin lüks ürünler satın alarak normallik hissini korumaya çalıştığını, bazılarının ise harcamalarını kıstığını ifade etti. Klinik psikiyatri profesörü Ceccolini, hastalarının çoğunun mevcut durumu 'yola devam ederek' aşmaya çalıştığını söyledi.
Deneyimli yatırımcılar belirsizlikle daha iyi başa çıkıyor
Leahy, onlarca yıllık deneyime sahip yatırımcıların gençlere kıyasla daha az endişeli olduğunu vurgularken, Julia Samton ise 2008 ve 2020 gibi krizleri yaşamış bireylerin bu tür ekonomik sarsıntıları daha iyi bağlamlandırabildiğini aktardı.
Psikologlar da kişisel deneyimlerini paylaşarak mevcut belirsizlik ortamında nasıl başa çıktıklarını anlattı. Leahy, yaşadığı birçok krizden sonra toparlanmanın mümkün olduğunu ifade etti. Eden, poker oyunculuğundan gelen tecrübeleriyle duygularını kontrol edebildiğini belirtti. Ceccolini ise yatırımlarındaki kayıplara rağmen uzun vadeli hedeflere odaklandığını belirtti.
