Trump, Putin'le anlaşamazsa Zelenskiy’ye savunma sistemlerini üretmesi için 'hızlı' lisans verir mi?

Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, hava savunma sistemleri ve füze üretebilmeleri için ABD ve müttefik ülkelerden lisans talebinde bulunarak halihazırda bu konuda görüşmeler yaptıklarını dile getirdi. ABD, geçen yıl Avustralya ve Birleşik Krallık için savunma ticaretini kolaylaştırmak amacıyla Uluslararası Trafik Silah Ticareti Yönetmeliği’nde (ITAR) hızlı değişiklikler yaparak, bu iki ülkeye lisans muafiyeti tanımış ve lisanssız ticarete olanak sağlamıştı. Benzer bir durumun Ukrayna için de geçerli olup olmayacağı en önemli merak konusu. Biz de cnbce.com olarak bu merakın peşine düştük. ABD Dışişleri Bakanlığı'na konuyla ilgili sorduğumuz soruya, kendilerine bağlı Siyasi-Askeri İşler Bürosu'nun 9 Ocak'ta yayımladığı ‘ABD'nin Ukrayna ile Güvenlik İşbirliği’ bilgi notuyla yanıt aldık. ABD Dışişleri, konuyla ilgili yorum talebimize ise yanıt vermedi.

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın paylaştığı bilgi notunda Ukrayna'ya sağlanan güvenlik envanterinin kalem kalem listesi yer alıyor. Bu listede AIM-7, RIM-7 ve AIM-9M hava savunma füzeleri, havadan karaya mühimmatlar, F-16'lar için destek ekipmanı, zırhlı köprüleme sistemleri ve iletişim ile ulaşım malzemeleri bulunuyor:

Hava savunma

• Üç Patriot hava savunma bataryası ve mühimmatları;
• 12 Ulusal İleri Yüzey-Hava Füzesi Sistemleri (NASAMS) ve mühimmatları;
• HAWK hava savunma sistemleri ve mühimmatları;
• AIM-7, RIM-7 ve AIM-9M hava savunma füzeleri;
• 3.000'den fazla Stinger kara savunma füzesi;
• Avenger hava savunma sistemleri;
• VAMPIRE İnsansız Hava Araçlarına karşı (c-UAS) sistemler ve mühimmatlar;
• c-UAS silah kamyonları ve mühimmatları;
• Mobil c-UAS lazer güdümlü roket sistemleri;
• Diğer c-UAS ekipmanları;
• Hava savunma topları ve mühimmatları;
• Hava savunma sistemleri bileşenleri;
• Batı yapımı fırlatıcılar, füzeler ve radarları Ukrayna sistemleriyle entegre etmek için ekipman;
• Ukrayna'nın mevcut hava savunma kabiliyetlerini desteklemek ve sürdürmek için ekipman; ve 21 hava gözetleme radarı.

Ateşli mühimmatlar

• 40'tan fazla Yüksek Hareket Kabiliyetli Topçu Roket Sistemleri (HIMARS) ve mühimmatları;
• Yerden fırlatılan Küçük Çaplı Bombalar fırlatıcıları ve güdümlü roketler;
• 200'den fazla 155mm Howitzer ve 3.000.000'dan fazla 155mm topçu mermisi;
• 7.000'den fazla hassas güdümlü 155mm topçu mermisi;
• 100.000'den fazla 155mm Uzaktan Kumandalı Anti-Zırh Mayın Sistemi (RAAM) mermisi;
• 72 105mm Howitzer ve 1.000.000 105mm topçu mermisi;
• 10.000 203mm topçu mermisi;
• 400.000'den fazla 152mm topçu mermisi;
• Yaklaşık 40.000 130mm topçu mermisi;
• 40.000 122mm topçu mermisi;
• 60.000 122mm GRAD roketi;
• 300'den fazla havan sistemi;
• 700.000'den fazla havan mermisi;
• 100'den fazla karşı-topçu ve karşı-havan radarları; ve
• 50'den fazla çok görevli radar.

Karasal hareket

• 31 Abrams tankı;
• 45 T-72B tankı;
• 300'den fazla Bradley Piyade Savaş Aracı;
• Dört Bradley Ateş Desteği Takımı aracı;
• 400'den fazla Stryker Zırhlı Personel Taşıyıcı;
• 900'den fazla M113 Zırhlı Personel Taşıyıcı;
• 400'den fazla M1117 Zırhlı Güvenlik Aracı;
• 1.000'den fazla Mayınlara Karşı Dirençli Pusu Korunaklı (MRAP) Araç;
• 5.000'den fazla Yüksek Hareketli Çok Amaçlı Tekerlekli Araç (HMMWV);
• 200'den fazla hafif taktiksel araç;
• 300 zırhlı tıbbi tedavi aracı;
• 80 kamyon ve 200'den fazla ağır ekipman taşıma römorku;
• 1.000'den fazla taktiksel araç;
• 153 taktiksel araç;
• 10 komuta postası aracı;
• 30 mühimmat destek aracı;
• 29 zırhlı köprüleme sistemi;
• 20 lojistik destek aracı ve ekipmanı;
• 239 yakıt tankerleri ve 105 yakıt römorkları;
• 58 su taşıma römorkları;
• Altı zırhlı hizmet araçları;
• 125mm, 120mm ve 105mm tank mühimmatı;
• 1.800.000'den fazla 25mm mühimmat; ve
• Mayın temizleme ekipmanları.

Uçaklar ve insansız hava Sistemleri

• 20 Mi-17 helikopteri;
• Switchblade İnsansız Hava Sistemleri (UAS);
• Phoenix Ghost UAS;
• CyberLux K8 UAS;
• Higher-600 UAS;
• Jump-20 UAS;
• Hornet UAS;
• Puma UAS;
• Scan Eagle UAS;
• Penguin UAS;
• Raven UAS;
• Diğer UAS;
• İki UAS radarı;
• Hızlı Anti-radyasyon füzeleri (HARM'ler);
• Hava-yer mühimmatları;
• F-16'lar için destek ekipmanları;
• 6.000'den fazla Zuni uçak roketi;
• 20.000'den fazla Hydra-70 uçak roketi; ve
• UAS mühimmatları.

Zırh delici ve hafif silahlar

• 10.000'den fazla Javelin zırh delici sistemi;
• 120.000'den fazla diğer zırh delici sistemler ve mühimmatlar;
• 10.000'den fazla Tüple Fırlatılan, Optik Olarak Takip Edilen, Tel Güdümlü (TOW) füzeleri;
• 50.000'den fazla el bombası atarları ve hafif silahlar;
• 500.000.000'dan fazla küçük çaplı silah mühimmatı ve el bombaları;
• Lazer güdümlü roket sistemleri ve mühimmatları;
• Roket atarları ve mühimmatları; ve
• Zırh delici mayınlar

Denizcilik

• İki Harpoon kıyı savunma sistemi ve deniz hedefi füzeleri;
• 100'den fazla kıyı ve nehir devriye botları;
• İnsansız Kıyı Savunma Gemileri; ve
• Liman ve liman güvenliği ekipmanları.

Diğerleri

• M18A1 Claymore anti-personel mühimmatları;
• C-4 patlayıcılar, yıkım mühimmatları ve yıkım ekipmanları;
• Engel yerleştirme ekipmanları;
• Hava savunma karşıtı kabiliyet;
• 100.000'den fazla zırh ve kask;
• Taktik güvenli iletişim sistemleri ve destek ekipmanları;
• Dört uydu iletişim (SATCOM) anteni;
• SATCOM terminalleri ve hizmetleri;
• Elektronik harp (EW) ve karşı-EW ekipmanları;
• Ticari uydu görüntüleme hizmetleri;
• Gece görüş cihazları, gözetleme ve termal görüntüleme sistemleri, optikler ve mesafe ölçerler;
• Kritik ulusal altyapıyı korumak için ekipmanlar;
• Patlayıcı cihaz imha ekipmanları ve koruyucu giysiler;
• Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik, Nükleer koruma ekipmanları;
• Medikal malzemeler, ilk yardım kitleri, bandajlar, monitörler ve diğer ekipmanlar;
• Saha ekipmanları, soğuk hava giysileri, jeneratörler ve yedek parçalar; ve
• Eğitim, bakım ve sürdürme faaliyetleri için destek

Fakat Ukrayna'nın talebi bu listenin çok üzerinde. Ukrayna özetle kendi silah ihtiyacını kendi topraklarında yapacağı üretimle karşılamak istiyor.

Şimdi, ABD’nin silah ihracatını düzenleyen Silah İhracat Kontrol Yasası (AECA) ve ITAR kapsamındaki süreçlerin, Ukrayna’nın talebine benzer bir hızlı yanıt verip vermeyeceği merak konusu. Avrupa basını, ITAR’ın başlangıçta Sovyetler Birliği’nin eline geçebilecek mühimmatları engellemek için tasarlandığını, ancak günümüzde Ukrayna'nın savaşı kazanma şansını azalttığını öne sürüyor.

Cumhurbaşkanlığı Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu üyesi ve Yeditepe Üniversitesi Uluslararası Hukuk Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın, Trump’ın göreve geldikten sonra Ukrayna’nın ABD ve müttefiklerinden lisans talebinin nasıl karşılık bulacağını, çözüm masasına getirilmesi hedeflenen Rusya ile savaşın akıbetini CNBC-e’ye değerlendirdi.

Çözüm sürecinde Minsk Anlaşması benzeri yeni senaryolar gelebilir

Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın, Ukrayna’nın silah üretimi için ABD'den lisans talep etmesinin önündeki hukuki engelleri açıklayarak, bunun Pentagon ve ABD Senatosu'nun onayına bağlı olduğunu belirtti. Caşın, özellikle Trump yönetiminin devralacağı başkanlık sonrası, Rusya-Ukrayna Savaşı’na dair çözüm senaryolarının değişebileceğini vurguladı. Kırım'ın Rusya’da kalması ve işgal altındaki bölgelere özerklik verilmesi gibi olasılıkların masada olduğunu belirten Caşın, Türkiye'nin de bu çözüm sürecinde barışı koruma görevi alabileceğini söyledi.

Amerikan hukukuna göre lisans alma, Pentagon ve Senato’nun onayına bağlı. Fakat bu hızlı lisans muafiyeti iki tarafın iradesine bağlı, iki egemen devlet buna karar verebilirler. Eğer Amerikan Senatosu, Pentagon ve başkanlık buna onay veriyorsa, böyle bir silahlandırma projesine geçebilirler. Fakat meselenin siyasi bir boyutu var. Önümüzdeki hafta Trump yönetimi bir şekilde artık resmi olarak başkanlığı devralacak. Dolayısıyla burada iki husus var. Öncelikle iyi haber, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın bitmesi olacak. Trump'la Putin'in arka plan konuşmalarında çeşitli senaryolar var. Kırım'ın bir şekilde Ruslarda kalmasına karşılık, yani yeni dondurulmuş noktalarda Rus ordusunun kalmasına veya geri çekilmesine karşılık; işgal bölgelerine özerklik verilmesi ve tıpkı Minsk Anlaşması’na benzer bir anlaşma olabilir ve iki devlet arasında bir tampon sınır kurulabilir. Bazı müttefik ülkelere, Türkiye de olabilir, devriye görevinin ve barışı koruma görevinin verilebileceğini düşünüyorum.

Trump, Putin ile anlaşamazsa ne olur?

“Putin ile anlaşamaması durumunda Trump’ın, Biden'ın bıraktığı yerden Rusya'yı cezalandırmak için daha ağır yaptırımlara başvurma ihtimalini göz ardı etmemeliyiz” diyen Prof. Dr. Caşın, önümüzdeki aylarda bir uzlaşı sağlanması durumunda, savaşın durdurulması için dondurulmuş çatışma yönteminin uygulanabileceğini belirtti. Bu süreçte Türkiye'nin de Karadeniz ve Baltık bölgesindeki güvenlik meselelerinde önemli bir rol oynayacağına dikkat çekti.

İkinci yöntem, eğer Trump, Putin'le anlaşamazsa hızlı lisans muafiyeti getirilebilir mi? Burada bence özellikle atak sınıfı füzelerin verilmesi yani karadan karaya verilen füzelerin ve HIMARS füzelerinin çok önemli olduğunu düşünüyorum. Ayrıca Amerika, Ukrayna savaşında tek başına hareket etmiyor. Almanya ve Fransa ile beraber özellikle İngiltere'yle ortak hareket ediyor. Önümüzdeki mart, nisan gibi bir uzlaşı potansiyeli doğabilir. Dış politikada dondurulmuş çatışma metoduyla önce herkesin olduğu yerde kalması ve silahların geri çekilmesi, çatışmanın durdurulması ve ateşkesin sağlanması yoluna gidilebileceğini düşünüyorum. İkinci opsiyonda anlaşamadıkları takdirde Trump'ın, Biden'ın bıraktığı yerden Rusya'yı cezalandırmak için daha ağır yaptırımlar ve silahlanma politikası takip edebileceğini de göz ardı etmememiz gerektiğini düşünüyorum. Burada en önemlisi Baltık ve Karadeniz'deki boru hatlarının güvenliği. Bu Türkiye’yi yakından ilgilendiren bir durum. Çünkü savaş bittiği takdirde NATO gemilerinin sulh durumundan dolayı Karadeniz'de devriye yapmaya başlayacağını düşünüyorum.

Caşın, “Dondurulmuş Rus varlıklarından Ukrayna için hava savunma sistemleri satın alınacak. Plan kapsamında Ukrayna'ya, İtalyan üretimi GRIFO ve Alman yapımı IRIS-T hava savunma sistemleri transfer edilmesi planlanıyor” dedi.

‘Ukrayna savaşını istemeyen Trump, Rusları kızdıracak olan üretim lisansını vermez’

Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın, Trump'ın Asya Pasifik'e odaklanırken Arktik deniz yolu ve Grönland'ın stratejik önemine dikkat çekerken, Grönland'ı askeri üs kurma planlarıyla hedef aldığını söyledi. Caşın, Trump’ın Ukrayna savaşını sona erdirmeyi hedeflediğini ve Zelenskiy'nin siyasi kariyerinin risk altında olduğunu belirtti.

Avrupa'da Macron'la ve İtalya ile yaptığı görüşmelerde Trump'ın daha ziyade rekabet ve çatışma noktasını Pasifik'e taşıyacağını düşünüyorum. Nitekim başkan Trump'ın Kanada, Grönland ve Panama açılımına ‘ABD'nin yeni Mahan’ı’ diyorum. Alfred Thayer Mahan, ‘Denizlere hakim olan dünyaya hakim olur’ demişti. Burada da Trump, dünyanın yeni enerji ve doğalgaz kaynaklarının olduğu yollara ve İpek Yolu'na karşı çıkıyor. En önemli yol Arktik deniz yolunun açılması. Trump öne attığı hipotezde Kanada'nın, Amerika ile birleşmesi ve Grönland'da askeri üslerin kurulmasına öncelik vereceğini, belki de Ruslarla anlaşacağını düşünüyorum. Asya Pasifik bölgesinde önce ticari rekabetin yükseltileceğini, vergilerin arttırılacağını ve Washington'la Pekin arasındaki gerilimin artacağını düşünüyorum. Bu durumda herkesle baş edemeyeceğine göre Rusya'yla bir uzlaşı içerisine gireceğini düşünmekteyim. ‘Yapacak çok işlerimiz var’ diyor. Buradan da şunu görüyoruz ki Trump, Ukrayna savaşını istemiyor ve ‘Rusları kızdıracak olan bu lisans alma’ meselesine çok sıcak bakacağını düşünmüyorum. Zelenskiy, siyasi kariyerini kaybedebilir. Ukrayna'da yeni seçimler yapılabilir. Rusya da bunu istiyor, tıpkı Gazze sorununda olduğu gibi. Hem dünya kamuoyuna hem Amerikan kamuoyuna iki önemli sözü var; ‘Ukrayna ve Gazze’de savaşı bitireceğim’.

‘ABD, Karadeniz’de çatışmayı durduracak bir politika takip edecek’

Caşın, Atlantik-Arktik bölgesinin stratejik öneminin artacağını belirterek, İsveç ve Finlandiya'nın NATO'ya katılmasının bu denklemi değiştirdiğini vurguladı. Caşın, bu ülkelerdeki Amerikan üsleri ve uçakların, özellikle Grönland ve Arktik bölgesinin gelecekteki önemini pekiştirdiğini ifade etti. Caşın, Çin'in donanmasını Amerikan donanmasından daha güçlü hale getirmesi ve hava kuvvetlerinde de rekabetin artmasıyla, küresel güç dinamiklerinin değişeceğini belirterek ABD'nin Karadeniz'deki çatışmayı durduracak bir politika izleyeceğini söyledi.

Atlantik arktik bölgesinin Pasifik’e verileceğini düşünüyorum. İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya girmesi, buradaki denklemi değiştirmiştir. İki ülkede de şu an Amerikan üsleri ve uçakları yer almakta ve bunlar uzun menzilli atom bombası taşıyabilen uçaklar. Bu nedenle gelecekte Grönland ve Arktik bölgesinin önem kazanacak. ABD de, Karadeniz’e önem vermekle beraber burada çatışmayı durduracak bir politika takip edecektir. Dünya tarihinde ilk defa Çin donanması, Amerikan donanmasını geçmiş durumda. Hava kuvvetleri de bu uçak üretimine devam ettiği takdirde, dünyanın en büyük hava kuvvetlerine sahip olan Amerikan hava kuvvetlerini geçecek, hatta bunu uzaya taşıyacak olan Çin ile ciddi bir rekabetin gündeme geleceğini düşünüyorum.

Trump ve Erdoğan ortak çalışacak, Ukrayna savaşında son söz İstanbul’da söylenecek

Trump ile Erdoğan’ın ortak bir çalışmayla ateşkesin İstanbul’da imzalanabileceğini ve bunun yanında tahıl anlaşmasının da açılacağını belirten Caşın, “Ukrayna savaşında son cümlenin İstanbul’da söyleneceğini düşünüyorum” dedi. Caşın, “Trump ile Erdoğan’ın ortak çalışacağını, ateşkesin belki de İstanbul’da imzalanacağını düşünüyorum. Böylece tahıl anlaşması da açılmış olacak. Ukrayna’nın ekonomik olarak en büyük geliri olan tahıl ihracatının da rahatlayacağını ve Karadeniz deniz ticaretinin de BM International Maritime Organization IMO’nun istediği gibi deniz seyrüseferinin serbestleşeceğini öngörüyorum, savaş biteceği için Türkiye, Montrö’yü açacaktır. Bu durumda Türkiye yine kilit ülke olacaktır” ifadelerini kullandı.