Steve Hanke CNBC-e'ye konuştu: Türkiye için benim ölçtüğüm enflasyon yüzde 41 ama yüzde 5'e daha uzun bir yol var

Geçtiğimiz aylarda Türkiye ekonomik tercihinde bir değişime gitti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan seçimlerden tekrar galip ayrılarak Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı görevine tekrar seçildi ve istikrar vurgusu yapıldı, ekonomi yönetiminin başına yabancı yatırımcılar tarafından tanınan ve kredibilitesi yüksek olan Mehmet Şimşek getirildi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, düşük faiz politikasını sonlandırarak faizleri yüzde 50 seviyesine kadar çıkartacak olan bir yükseliş patikasının ateşini yaktı.

Türkiye’de mayıs ayı itibarıyla resmi yıllık enflasyon yüzde 75,45. 2022 Nisan ayında yüzde 10,8 olan işsizlik 2024 Nisan itibarıyla yüzde 8,5. Tek haneli beklenen enflasyonun aksine, bir zamanlar tek hanelere inen ‘politika faizi’ ise 22 Mart 2024’ten beri yüzde 50 seviyesinde. Bu dip seviye olan yüzde 8,5’lik faiz oranından 4150 baz puan daha yüksek bir noktayı işaret ediyor. Bir dönem önce Türkiye’den çıkan yabancı yatırımcı portföy yatırımları ve carry trade ile ülkeye tekrar dönüyor. S&P, Moody’s ve Fitch gibi kredi derecelendirme kuruluşları Türkiye’nin spekülatif seviyede bulunan kredi notlarına yönelik olarak temkinli artırım sinyalleri veriyorlar. Başka bir ifadeyle Türkiye’de ekonominin gündemi ve konu başlıkları yoğun.

Bu yoğun ekonomi gündeminin konu başlıklarının bazılarını Türkiye ekonomisine yönelik geniş çaplı araştırmalar yürüten ve ‘Para Kurulu’ olarak adlandırılan bir makroekonomik istikrar paketinin de en başarılı uygulayıcılarından olan John Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Ekonomi Profesörü Steve Hanke’e sorduk.

Türkiye'deki enflasyon beklentilerinizde bir iyileşme görüyorum. Son Tweet'lerinizde yüzde 41'lik bir enflasyon oranı hesapladığınızı belirttiniz. Türkiye'de uygulanan ekonomik politikaları uygun buluyor musunuz?

Türkiye’nin şu anki resmi enflasyon oranı yıllık yüzde 75 ve bu oran her ay güncelleniyor. Benim güncel enflasyon ölçümüm ise yıllık yüzde 41 gibi çok daha düşük bir seviyede. Ölçümlerimi günlük olarak, yüksek frekanslı veriler kullanarak yapıyorum. Bu nedenle, yaptığım bu enflasyon ölçümleri genellikle resmi ölçümlerin önünde hareket ederler. Başka bir deyişle, Türkiye’nin resmi enflasyon ölçümleri benim ölçümlerimi takip eder. Bu da basit bir ifadeyle resmi enflasyon oranlarının düşmeye başlayacağına işaret ediyor. Bu iyi bir haber. Ancak, Türkiye’nin yıllık yüzde 5 enflasyon hedefine ulaşması için hala kat edilecek uzun bir yolu var.

Şu anki faiz oranının enflasyonla mücadele için yeterli olduğunu düşünüyor musunuz?

Merkez Bankası’nın 27 Haziran’da yapacağı toplantıda, TCMB'nin faiz oranını yüzde 50 seviyesinden artırmasını önerirdim. Geniş tanımlı M3 para arzı hala yıllık olarak yüzde 36,2 oranında artıyor. Bu oran Türkiye’nin enflasyon hedefi olan yüzde 5'e ulaşmasıyla tutarlı olan yaklaşık yüzde '12'lik Hanke'nin Altın Büyüme Oranı'ndan' üç kat daha yüksek.

Türk Lirası için beklentileriniz nedir? Bir süredir dolar karşısında istikrarlı bir seyir izliyor. Bunun devam etmesini bekliyor musunuz?

Eğer faiz oranının artırılması önerim gerçekleşirse, TL muhtemelen "istikrarlı" olacaktır.

Steve Hanke'nin CNBC-e TV'ye verdiği röportajın tamamı

Son zamanlarda, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Merkez Bankası Başkanı’nı görev süresi dolmadan değiştirememesi gibi bazı temel ekonomik reformlar gördük. Bunların yeterli olduğunu düşünüyor musunuz? Türkiye’de hangi yapısal reformlar gerekiyor?

Hayır, Merkez Bankası başkanının değiştirilmesini yapısal bir reform olarak nitelendiremeyiz. Örneğin Merkez bankasını bir 'para kurulu' kısıtlamasına almak yapısal bir reform olarak nitelendirilebilir. Üstelik, bu Türkiye’de yapılacak en önemli reformlardan biri olurdu. Ayrıca, Başkan Ronald Reagan'ın özelleştirme danışmanı olarak, çok ihtiyaç duyulan özelleştirmeyi de yapısal reformlar listesinin üst sıralarına taşırdım. Ayrıca, Türk iş dünyasının üzerindeki bürokratik baskının kaldırılması da reform olarak nitelendirilebilir.

Para kurulu kısıtlamasının en önemli yapısal reform olacağını belirttiniz. Para kurulu nedir ve neden Türkiye için bunu öneriyorsunuz?

1990'ların başından beri Türkiye'deki gelişmeleri dikkatle takip ediyorum ve bana göre TL'yi istikrara kavuşturmanın ayrıca enflasyonu bir kez ve kesin bir şekilde sonlandırmanın en iyi yolunun TCMB'yi bir 'para kurulu' kısıtlamasına almak olduğuna karar verdim. Bunu, 1997 yılında Bulgaristan Devlet Başkanı Petar Stoyanov'un baş ekonomi danışmanı olduğum dönemde Bulgaristan Merkez Bankası'nda yaptım.

1997'de Bulgaristan, aşırı enflasyon ve bankacılık krizleriyle karşı karşıyaydı. Temmuz ayında para kurulu kurulduğunda, aşırı enflasyon hemen durdu. 1998 yılına gelindiğinde bankacılık sistemi sağlamdı, para piyasası faiz oranları üç haneli rakamlardan ortalama yüzde 2,4'e düştü, büyük miktardaki mali açık yerini mali fazlaya bıraktı, derin ekonomik depresyon ekonomik büyümeye dönüştü ve Bulgaristan'ın döviz rezervleri üç kattan fazla arttı. IMF, para kurulunu övgüyle karşıladı. Bugün, para kurulu sayesinde, Bulgaristan, Estonya'nın ardından Avrupa Birliği'ndeki en düşük ikinci borç-GSYİH oranına sahip.

Peki para kurulu nedir? Bir para kurulu, talep üzerine sabit bir döviz kuru üzerinden bir yabancı çapa para birimine çevrilebilen banknot ve madeni paralar çıkarır. Parasal yükümlülüklerinin yüzde 100'üne eşit çapa para birimi rezervi bulundurmak zorundadır. Bir para kurulu, herhangi bir takdir yetkisine sahip olarak para politikası uygulayamaz ve kredi veremez. Kurulun uygulamakta olduğu bir döviz kuru politikası vardır ancak para politikası yoktur. Tek işlevi, çıkardığı yerel para birimini sabit bir oran üzerinden çapa olarak kullanılan rezerv para birimi ile değiştirmektir. Bu nedenle, bir para kurulunun para birimi, çapa para biriminin klonudur. Kurt Schuler ile birlikte yazdığım "Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Para Kurulları" adlı kitabımda Türkiye için para kurulunu ayrıntılarını ortaya koymuştum.