Olimpiyatlardaki başarı zenginlikle de ilgili
- Her dört yılda bir düzenlenen olimpiyat oyunları bu yıl 26 Temmuz'da başlayacak. Türkiye'nin de 18 branşta yarışacağı 2024 Paris Olimpiyatları için tahminler ortaya çıkmaya başladı.
- Ulusal olimpiyat başarısını ölçmenin farklı yolları bulunuyor. Bunlar arasında ülkelerin gayri safi yurt içi hasılası (GSYİH) da var.
33. Olimpiyat Oyunları bu yıl, 26 Temmuz'da Fransa'nın başkenti Paris'te başlıyor. Her dört yılda bir düzenlenen olimpiyatlarda, bu yıl 206 ülkeden yaklaşık 10 bin 500 atlet ter dökecek. Türkiye 18 branşta mücadele edecek ülkeler arasında.
The Economist'e göre ulusal olimpiyat başarısını ölçmenin farklı yolları var. Bunlardan ilki madalya tablosu. Bu tabloda ABD, son yıllarda açık ara lider konumda. 2000-2021 yılları arasındaki yaz oyunlarında tüm madalyaların yüzde 11'ini ABD kazandı. Amerika Birleşik Devletleri'ni yüzde 8 ile Çin ve yüzde 7 ile Rusya takip etti. Rusya’nın bu oranına, 2017'deki doping skandalından bu yana ülke olarak yarışamaması nedeniyle tarafsız atlet olarak yarışan Rus sporcuların kazandığı madalyalar dahil edildi.
Linus Wunderlich ve Christoph Schlembach isimli iki akademisyen, ABD'nin bu galibiyet serisinin devam edeceğini söylüyor. İkilinin modeline göre, 2024 Paris Olimpiyatları'nda ABD'nin bu yıl 115 madalya kazanacağı tahmin ediliyor. Ülke, 2021 Tokyo Oyunları'ndan 113 madalya ile dönmüştü. Çin'in ise 87 madalya kazanması bekleniyor. Birleşik Krallık'ın da 67 madalya ile üçüncü sırada yer alması öngörülüyor. Ev sahibi Fransa’nın ise 46 madalya kazanacağı tahmin ediliyor. Fransa, Tokyo'dan 33 madalya ile dönmüştü.
Bu madalya sayıları, kısmen ekonomik ve demografik avantajların bir sonucu. Zengin ülkeler, spor altyapısı ve antrenörlük gibi alanlara daha fazla yatırım yapabiliyor.
The Economist, 2021 yılında 1960'tan beri ülkeler arasındaki olimpiyat madalyası farklılıklarının yarısından fazlasının GSYİH ile açıklandığını hesapladı.
Diğer faktörler sabit tutulduğunda, bir ülkenin küresel GSYİH’daki payı yüzde 2 arttığında, olimpiyat madalyalarındaki payı yüzde 3 artıyor. 2021 Tokyo Oyunları’nda ABD, küresel GSYİH’nin dörtte birine sahip olarak tüm madalyaların onda birini kazandı.
Olimpiyat başarılarını daha adil bir şekilde değerlendirmek için, 21. yüzyılda en az 20 madalya kazanan ülkeler analiz edildi. Nihai madalya sayıları GSYİH'ye göre ayarlandı. Bu ölçüme göre, Jamaika en iyi performans gösteren ülke. Jamaika, 2015 verileriyle her 100 milyar dolarlık GSYİH başına 69 madalya kazanıyor. Madalyalarının çoğunu atletizmden kazanan Jamaika, efsanevi sprinter Usain Bolt’un sekiz altın madalyasıyla bu başarıyı elde etti. Hindistan, 2000 yılından bu yana tüm madalyaların yüzde 0.3’ünü kazanmasıyla son sırada konumlanıyor.
Nüfus büyüklüğü de bir faktör
Nüfusu fazla olan ülkeler, teorik olarak, daha geniş bir yetenek havuzuna sahip olmalı. Bu nedenle, kişi başına düşen madalya sayısına göre sıralama yapmak daha adil olabilir. Bu ölçüme göre, dünyanın en kalabalık ülkesi Hindistan yine son sırada.
Ülkede, 2000 yılından bu yana 1 milyon kişi başına düşen madalya sayısı 0.0026. İkinci en kalabalık ülke olan Çin 40'ıncı sıradayken, ABD 50'inci sıraya geriliyor. 3 milyonun altında bir nüfusa sahip olan Jamaika, 1 milyon kişi başına 3.5 madalya ile zirvede.
Bu ölçümler ulusal spor başarısının en ideal göstergeleri değil. Kişi başına düşen madalya kriteri, birçok küçük ülkenin belirli bir spora odaklanması nedeniyle öne çıkmalarına neden oluyor.
Örneğin, Hindistan’ın Paris’te, Tokyo oyunlarında Jamaika’nın kişi başına düşen madalya oranını yakalayabilmesi için 5 bin 500 madalya kazanması gerekecek.
İki istatistikçi, Robert Duncan ve Andrew Parece tarafından yapılan yeni bir çalışma, küçük nüfuslu ülkelerin ve sunulan sınırlı sayıda madalyanın büyük sayısını ayarlıyor. Hesaplamalarına göre, Tokyo’da 46 madalya kazanan Avustralya, nüfusuna oranla en fazla madalya kazanan ülke konumunda. Britanya ikinci sırada yer alırken, ABD altıncı sıraya geriliyor.
