Küresel ticaret savaşında gerilim tırmanıyor, piyasalar dalgalı seyrediyor
ABD Başkanı Donald Trump, Çin menşeli ürünlere uygulanacak yeni gümrük vergileri için Pekin’den haber beklediğini açıkladı. Trump’ın bu açıklaması, ABD’nin Çin’e yönelik yüzde 100’ün üzerinde vergi uygulamasına yeşil ışık yakabileceği beklentisini artırırken, Beyaz Saray’daki diğer bazı yetkililer Çin ile müzakerelerin öncelik taşımayacağı yönünde mesaj verdi.
Trump’ın “karşılıklı” olarak nitelendirdiği yeni vergilendirme adımları, küresel piyasalarda günler süren sert satış dalgalarına neden oldu. Küresel ticaret düzenini derinden etkileyen bu adımlar, küresel ölçekte trilyonlarca dolarlık değer kayıplarına yol açarken, son günlerde piyasaların kısmen toparlandığı gözlemleniyor. ABD hisse senetleri, geçtiğimiz haftadan bu yana yaşanan sert satışların ardından yeniden yükselişe geçti.
Trump yönetimi, ABD’ye ithal edilen ürünlerin büyük kısmına yüzde 10 gümrük vergisi getirirken, bazı ticaret ortaklarına yönelik tarifelerin yüzde 50’ye kadar yükseleceği belirtiliyor. Bu yeni tarifelerin Çarşamba günü itibarıyla yürürlüğe girmesi bekleniyor.
Çin ise Trump’ın vergi hamlesine karşılık olarak, Amerikan mallarına uyguladığı tarifeleri yüzde 104’e kadar çıkarma tehdidinde bulundu. Pekin, bu uygulamaları “şantaj” olarak tanımlarken, bu ticaret savaşında sonuna kadar mücadele edeceklerini açıkladı.
Trump ise bir uzlaşma sinyali de verdi. Sosyal medya üzerinden yaptığı paylaşımda, “Çin de bir anlaşma yapmak istiyor, hem de çok istiyor. Ama nereden başlayacaklarını bilmiyorlar. Onların çağrısını bekliyoruz. Gerçekleşecek!” ifadelerine yer verdi. Ancak Trump yönetimindeki üst düzey isimlerden bazıları, Çin’in ticaret müzakerelerinde daha geri planda kalacağını belirtti.
Beyaz Saray ekonomi danışmanı Kevin Hassett, Fox News’e yaptığı açıklamada, “Şu anda Japonya, Kore ve diğer müttefiklerimize öncelik verme talimatı aldık” dedi. Hassett’in bu açıklaması, Çin’in kısa vadede ticaret müzakerelerinde masaya oturmasının beklenmediğini gösteriyor.
ABD, Japonya ve Güney Kore gibi ihracata bağımlı ülkelerle yeni müzakerelere başlarken, Vietnam ve Endonezya gibi ülkeler ABD’ye bazı ithalat ürünlerinde tarifelerin düşürülmesi teklifinde bulundu. Beyaz Saray’ın baş ticaret müzakerecisi Jamieson Greer, Kongre’ye verdiği bilgide, tarifelere ilişkin müzakerelerin belirli bir takvime bağlı yürütülmediğini ve Başkan Trump’ın kısa vadede herhangi bir muafiyet veya istisnaya sıcak bakmadığını dile getirdi.
Çin’de ise ekonomik baskılar artıyor. Ülkede sofra takımlarından mobilyaya kadar pek çok alanda üretim yapan şirketler, kâr marjlarının daraldığı konusunda uyarılarda bulunurken, yeni yatırımlarını yurtdışına taşıma arayışına girdi. Citi, bu gelişmelerin ardından Çin’in 2025 yılına yönelik GSYİH büyüme tahminini yüzde 4,7’den yüzde 4,2’ye indirdi.
Tarifelerin etkileri ABD’de de hissediliyor. Yarı iletken üreticisi Micron, müşterilerine Çarşamba gününden itibaren ek ücret yansıtacağını duyurdu. Giyim perakendecileri sipariş ve işe alım kararlarını erteledi. Ayakkabı endüstrisine göre, Vietnam’da üretilen ve 155 dolara satılan bir koşu ayakkabısının fiyatı, Trump’ın bu ülkeye getirdiği yüzde 46’lık vergi sonrasında 220 dolara çıkacak.
Tüketiciler ise fiyat artışlarına karşı önlem almaya başladı. New Jersey’de yaşayan 53 yaşındaki Thomas Jennings, Walmart’ta alışveriş yaparken, “Ne varsa iki katını satın alıyorum – fasulye, konserve, un, aklınıza ne gelirse,” sözleriyle endişesini dile getirdi.
Çin ile ABD arasındaki bu ticaret savaşında diplomatik tansiyon da yükseldi. Çin Dışişleri Bakanlığı, Başkan Yardımcısı JD Vance’in Fox News’e verdiği röportajdaki yorumlarını “cahilce ve kaba” ifadeleriyle eleştirdi. Vance, ABD’nin ekonomik modelinin kendi işçilerine zarar verdiğini savunarak, “Çinli köylülerden borç alıp, onların ürettiği ürünleri satın alıyoruz” dedi.
Piyasalar ise yoğun stresin ardından görece bir istikrar yakaladı. Avrupa borsaları dört aylık kayıpların ardından son 14 ayın en düşük seviyelerinden toparlandı. Küresel petrol fiyatlarında da dört yıllık dip seviyelerden sonra dengelenme görüldü. Wall Street’teki ana endeksler, Trump’ın tarifelerde yumuşamaya gidebileceği beklentisiyle yönünü yukarı çevirdi. İş dünyasından bazı etkili isimler, Başkan Trump’a bu sert tarifelerin yeniden gözden geçirilmesi çağrısında bulunmaya başladı.
