Dijital dünyanın derinlerdeki kahramanları
- Dünyayı denizlerin altındaki yaklaşık 400 aktif kablo birbirine bağlıyor. Bir para transferi ya da bir video paylaşımı, bu kablolardan geçerek adrese ulaşıyor.
- Deniz altı kabloları ABD-Çin arasındaki gerilimin sebeplerinden biri. ABD'de Çin'e yönelik güçlü casusluk iddiaları var.
- Meta ve Google gibi teknoloji devleri, deniz altı kablolarına önemli yatırımlar yapıyor.
Dünyanın bir ucunda paylaşılan bir YouTube videosu ya da bir ülkeden başka bir ülkeye yapılan para transferi. Aslında bunların hepsi dünyanın denizleri altına döşenmiş kablolar sayesinde gerçekleşiyor. Dünyayı birbirine yaklaşık 400 kablo bağlıyor.
İlk kez 1850 yılında Manş Denizi boyunca döşenen kablo, günümüzde internet trafiğin yaklaşık yüzde 97’sini taşıyan bir ağa dönüştü. İnternetin ve iletişim omurgasını oluşturan deniz altı kabloları, görünmez bir ağ gibi okyanusların derinliklerinde görevlerinin başında.
ABD-Çin gerilimi denizin dibine de indi
CNBC'nin haberine göre, Yemen’deki İran destekli Husi isyancılarının İsrail, ABD ve İngiltere gemilerine yönelik saldırıları sırasında Kızıldeniz’deki 15 kritik deniz altı kablosundan dördünün kesmesi ile deniz altı kabloları tekrar gündem oldu.
deniz altı kablolarına ilişkin kamuoyunun farkındalığı arttı. Şimdi bu kablolar, ABD ve Çin arasındaki ilişki için yeni bir gerilim kaynağı.
Casusluk endişeleri
Avrupa Birliği Siber Güvenlik Ajansı’nın (ENISA) raporuna göre kablo iniş istasyonları ve kabloların birbirine yakın olduğu alanlar zayıf noktalar. 2022 yılında yayımlanan rapor, demirleme ve balıkçılık nedeniyle yaşanan hasarların çoğunluğu oluşturduğunu söylüyor. Ayrıca su altı depremleri gibi doğa olayları da kablolarda hasara neden oluyor. Nadir durumlarda ise sistem arızaları gerçekleşiyor.
Ajans, sabotaj saldırılarına ve casusluk gibi faaliyetlere de dikkat çekiyor. Özellikle birden fazla kabloya aynı anda yapılacak bir saldırı, büyük zararlara neden olabilir. Kabloların onarımının da karmaşık olduğunu hesaba kattığımızda bu uzun saatler hatta günler, internetsiz kalmak demek.
Wall Street Journal, Dışişleri Bakanlığı’ndaki ismi açıklanmayan kaynaklara dayanarak, Mayıs ayında ABD yetkililerinin Google ve Meta da dahil olmak üzere teknoloji şirketlerini özel olarak uyardığını bildirdi. deniz altı kablolarının Çin onarım gemileri tarafından casusluğa açık olabileceği belirtiliyor.
WSJ’ye göre, uluslararası kabloların onarımına yardımcı olan devlet kontrollü Çin şirketi SB Submarine Systems, gemilerinin yerlerini radyo ve uydu izleme sistemlerinden gizliyor.
Bu yaşananlar, su altı kablolarının ulusal güvenlik meselelerinde nasıl bir çekişme kaynağı haline geldiğine dikkat çekiyor.
Bu ağların gönderdiği veriler arasında, diplomatik misyonların, güvenlik operasyonlarının ve istihbarat toplamanın koordinasyonu da dahil olmak üzere yüksek riskli bilgiler olabilir.
ABD için bu endişeler yeni değil.
Mart 2023′te Reuters’ta yayınlanan bir haberde, Team Telecom adlı bir kurumlar arası komitenin, ABD topraklarını doğrudan Çin'e veya Hong Kong’a bağlayan herhangi bir deniz altı kablosunun önlenmesi için çalıştığına dikkat çekiliyordu. Sebep, Çin casusluğu endişeleri.
Çin de ABD’ninkine rakip olacak kendi sualtı kablo altyapısını yapmak için yüz milyonlarca dolar yatırım yaptı.
İnsan da büyük tehlike
deniz altı kabloları, denizleri etkileyen her türlü doğal afetten negatif etkilenebilir konumda. Depremler, tsunamiler ya da kasırgalar, deniz altı kablolarına zarar verebilir ve kopmalarına neden olabilir. Bu yüzden bu kabloları tamir edecek şirketlerin sürekli hazır ve tetikte olması gerekiyor. 2011 yılında Japonya’da yaşanan Tohoku depremi ve tsunamisi, ülkedeki çoğu kabloya zarar vermişti ve internet trafiği kesintiye uğramıştı.
Aynı zamanda siber saldırılar da yine deniz altı kabloları için tehlikeli. The Verge’ün özel haberine göre en büyük tehlike her zaman insanlar. Özellikle balıkçılık, kabloların zarar görmesinde yüzde 40 paya sahip.
Geçen yıl Çin’de balıkçılar, Tayvan’ın uzak adalarından birine giden kabloları keserek uluslararası bir olayı tetiklemişti. AP News’ün haberine göre, adadaki 14 bin yaşayan dünyaya bu kablolar sayesinde bağlanıyordu ancak iki Çin gemisi bu kabloları kesti. Tayvan hükümeti, bunu kasıtlı bir eylem olarak değerlendirmedi. Zaten Çin gemilerinin doğrudan bu olaydan sorumlu olduğu da kanıtlanmadı. Bu yine de ada sakinlerinin internetten koptukları gerçeğini değiştirmez. Mikrodalga radyo iletimi yoluyla internete bağlanan sakinler, bir mesaj göndermek için saatlerce beklemek zorunda kaldı.
Benzer bir şekilde İskoçya kıyılarındaki birçok adayı dünyaya bağlayan kablolar da yine tekneler nedeniyle devre dışı kaldı.
Deniz çapaları riskli
Deniz taşıtlarının çapaları da deniz altı kablolarının düşmanları arasında.
Geçen yıl bir Karayip adası olan Anguilla’ya bir mega yat demirlemişti. Nationwide 90FM’in haberine göre, yatın çapası, adanın tüm iletişimini kesintiye uğrattı. Adanın yaklaşık 16 bin sakini internetsiz kaldı. Sadece internet değil, sabit hatlar ve hücresel ağlar da bu kesintiden etkilendi.
1980’lerde, köpekbalıkları da kablolar için tehlike oluşturuyordu. Ancak sonrasında şirketler kabloları metal bantla sararak, köpekbalığı tehlikesini ortadan kaldırmış oldu.
Taşınan veri artacak
Dünyada yaklaşık 400 adet, uzunluğu yaklaşık 1.4 milyon kilometre olan deniz altı kablosu var. Böylece kablolar 190’dan fazla ülkeyi birbirine bağlıyor.
Bu kabloların bazıları uzun, bazıları ise kısa. Örneğin, İrlanda’yı Birleşik Krallık’a bağlayan CeltixConnect kablosu sadece 131 kilometre uzunluğundayken, Asia America Gateway kablosu 20 bin kilometre uzunluğa sahip.
Video akışı ve bulut hizmetlerinin yaygınlaşmasıyla ve veri trafiğine olan talebin artmasıyla birlikte, önümüzdeki yıllarda Dünya'nın dört bir yanındaki deniz altı kablolarının sayısının artması bekleniyor.
Akamai Labs’ın teknoloji sorumlusu Andy Champagne, deniz altı kablolarını döşemenin karmaşık olduğuna dikkat çekiyor. Cisco’nun sahibi olduğu internet izleme firması ThousandEyes’ın başkan yardımcısı ve genel müdürü Joe Vaccaro’ya göre, deniz altı kablolarını önemli kılan en önemli şeylerden biri, kesintiye uğradıklarında yarattıkları etki.
Teknoloji devlerinin odağında kablolar var
deniz altı kabloları geleneksel olarak telekom operatörleri tarafından işletiliyor. Yakın zamanda, Meta, Google, Microsoft ve Amazon gibi ABD'li teknoloji devleri kendi kablolarını döşemek için önemli miktarda yatırım yaptı.
Meta ve Google, 2021′de ABD Batı Kıyısı’nı Singapur ve Endonezya’ya bağlayan iki büyük deniz altı kablosu döşeme planlarını duyurdu. Echo ve Bifrost trans-Pasifik kablolarının bölgeler arasındaki veri kapasitesini yüzde 70 oranında artırması ve internet güvenilirliğini iyileştirmesi bekleniyor.
Meta her iki kabloya da yatırım yaparken, Google yalnızca Echo’yu destekliyor.
Meta daha önce Afrika’ya daha iyi internet erişimi sağlamak için 37 bin kilometre uzunluğunda bir deniz altı kablosu inşa etmeyi planladığını duyurmuştu,
Google ise Afrika’yı Avrupa’ya bağlamayı amaçlayan Equiano adlı bir deniz altı kablosu üzerinde çalışıyor.
Onarıma odaklanan az
Dünya üzerinde deniz altı kablo işi yapan şirketlerin büyük bir kısmı doğrudan kablo döşemeye odaklanıyor. Kabloların onarımına odaklanan şirket sayısı ise nispeten daha az.
Dünyanın dört bir yanına kablo döşeyen şirketler arasında SubCom, NEC Corporation, Huawei Marine Systems, Nokia Corporation gibi devler yer alıyor.
Yaklaşık 25 ila 50 yıllık ömre sahip olan kabloların doğru zaman geldiğinde değiştirilmesi gerekiyor. Kablolar üzerinde herhangi bir arıza olduğu zamanda, onarım şirketlerine bildirim gidiyor. Birden fazla kablo aynı anda arızalanmışsa, arıza kaydına göre ilk arıza bildiren kabloya öncelik veriliyor.
Huawei Marine Systems ve SubCom gibi şirketler aynı zamanda onarım da yapıyor. EMT Marine Engineers ve Ocean Link isimli bazı şirketler doğrudan kablo bakım ve onarımına odaklanıyor.
deniz altı kablolarının dünya ekonomisine katkısı
Adeta görünmez bir ağ gibi dünyayı saran deniz altı kabloları, modern dünyanın en kritik altyapıları arasında. Bu kabloları döşeyen ve herhangi bir kopma durumunda olaya anında müdahale eden belli başlı şirketler var. Bu kablolar, telefon aramalarının da finansal işlemlerin de sosyal medyanın da bel kemiği.
Kablolar, ülkeler arasındaki mal ve hizmet ticaretini kolaylaştırıyor. Böylece küresel ekonomi üzerinde olumlu bir etki bırakıyor. Finansal işlemlerin de hızlı ve güvenli şekilde yapılması için deniz altı kablolarına büyük görev düşüyor. Bilginin anında paylaşılması ya da küresel iletişim sağlanması yine bu kablolarla mümkün.
Özellikle koronavirüs pandemisinden sonra uzaktan eğitimin önemini anladık. Bu operasyonların da sağlıklı ilerleyebilmesi için deniz altı kablolarının verimli bir şekilde çalışması gerekiyor.
Sektör çalışanlarının kariyer seçimi tesadüf
deniz altı kablo dünyası halka açık bir sektör değil. Hem küçük hem de sıkı bir rekabet var. Kablo sahipleri, onarım hizmetleri aldıkları şirketlerle çoğunlukla gizlilik anlaşması yapıyor. Çünkü, kablolarının arıza konusunda bir ün yapmasını istemiyor. Dolayısıyla kamuoyunun bilgisine çok az olay sunuluyor. Bunda ulusal güvenlik kaygılar da etkili. Tüm bu gizlilik süreci, istihdam için ise bir dezavantaj.
2022 yılında düzenlenen bir panelde, bu sektörde çalışan bir grup beyaz yakalı bir araya getirildi. Çoğunun bu işe ‘yanlışlıkla’ girdiği ortaya çıktı. Sektörün, özellikle gençleri bilinçlendirmek için daha fazla çalışması gerektiği düşünülüyor.
