Bir fincan kahvenin ekonomisi

Her gün 2 milyarı aşkın fincan kahve tüketiliyor. Dünyanın en popüler içeceklerinden olmasının yanında kahve aynı zamanda bir emtia. Kahve petrolden sonra en fazla ticareti yapılan ürün. Böyle olunca ortaya büyük bir ekonomi çıkıyor. Kahve endüstrisinin küresel büyüklüğü 200 milyar doları aşıyor.

Peki bu içeceği en çok hangi ülke tüketiyor? Aklınıza ilk ABD gelmiş olabilir ama kişi başı tüketime bakıldığında ilk sırayı Finlandiya alıyor. Finlandiya'da kişi başı günde ortalama 4 fincan kahve tüketiliyor. Yıllık bazda bu rakam 12 kilogramı buluyor.

Finlandiya'yı 9,9 kg ile diğer bir Kuzey Avrupa ülkesi Norveç, 9 kg ile İzlanda, 8,7 kg ile Danimarka, 8,4 kg ile Hollanda takip ediyor.

En çok kahve tüketen ülkeler

Uluslararası Kahve Örgütü'nün kahve tüketimini ölçmek için sıklıkla kullandığı bir diğer ölçüm ise tüketilen kahve çekirdeklerinin toplam hacmi. Kişi başına tüketim bir ülkenin nüfusunu hesaba katarken, bu ölçüm her ülkenin tükettiği 27 kilogramlık kuru kahve çekirdeği çuvallarının toplam sayısını hesaplıyor.

ABD 26,6 milyon ile ilk sırada yer alırken onu 22 milyonla Brezilya ve 8,7 milyon ile Almanya takip ediyor.

Kahve üretiminde lider Brezilya

Kahve üretiminde Brezilya yüzde 37,5 payla açık ara ilk sırada bulunuyor. Brezilya'nın ardından Vietnam yüzde 17,4 paya sahipken, onu yüzde 8'le Kolombiya takip ediyor. Endonezya yüzde 5,6 ve Etiyopya yüzde 4,4 payla ilk beşi oluşturuyor.

En çok kahve üreten 5 ülke (Yıllık/ton)

Brezilya: 2,6 milyon ton
Vietnam: 1,7 milyon ton
Kolombiya: 803,5 bin ton
Endonezya: 654,7 bin ton
Etiyopya: 381 bin ton

Rakamlarla küresel kahve ticareti

Küresel kahve ihracatının yüzde 84'ünü 10 ülke yapıyor. İthalatın yüzde 68'ini ise ABD, Avrupa Birliği, İngiltere ve Kanada gerçekleştiriyor.

Brezilya küresel kahve ihracatında yüzde 28,9 payla ilk sırada. Brezilya 2022'de kahve ihracatından 8,5 milyar dolarlık gelir elde etti. Kolombiya 4,1 milyar dolar, İsviçre 3,4 milyar dolar gelir sağladı.

Miktarsal bazda en büyük ihracatçı 2,1 milyan tonla Brezilya. Onu 1,3 milyon tonla Vietnam, 640 bin tonla Kolombiya takip ediyor.

En büyük ithalatçı yüzde 19,3 payla ABD. Almanya yüzde 14,2, İtalya yüzde 8,3, Japonya yüzde 5,7 paya sahip.

İhraç edilen kahvenin dünyanın ortalama fiyatı 2022'de ton başına 5 bin 137 dolar oldu. Bu rakam, 2021'de ton başına 4 bin 34 dolar olan ortalama birim fiyatta yüzde 27,3 artışa işaret ediyor.

Türkiye'de tablo nasıl?

Türkiye'de de kahve tüketimi artış trendinde. Türkiye’de 10 yıl önce kişi başı yıllık kahve tüketimi 350 gram civarındayken, bu rakam 1,2 kilogramı aşmış durumda.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinden derlenen bilgiye göre, ülkenin kahve ihracatı da son yıllarda artış gösterdi.

Dünyanın dört bir yanına geçen yıl 8 bin 652 ton kahve satışı yapıldı. Söz konusu ihracattan elde edilen gelir 57 milyon 491 bin 128 dolar oldu. Son 5 yılda ise kahve ihracatının yaklaşık 3 katına çıkması dikkati çekti.

2019 yılında kahve ihracatından sağlanan gelir 19 milyon 268 bin 937 milyon dolar seviyesindeydi.

Kahve ihracatından son 5 yılda elde edilen toplam gelir ise 200 milyon 690 bin 415 dolar olarak kayıtlara geçti.

146 ülkeye Türk kahvesi

Türkiye'den ihraç edilen kahvelere en çok talep gösteren ülke Suriye oldu. Bu ülkeye geçen yıl 10 milyon 470 bin 784 dolarlık kahve gönderildi. Suriye'yi 8 milyon 532 bin 753 dolarla Belarus ve 6 milyon 576 bin 522 dolarla Rusya takip etti.

ABD, Hollanda, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), Suudi Arabistan ve Birleşik Krallık kahve ihracatının yoğun gerçekleştiği diğer ülkeler oldu. Türk kahveleri 146 ülkede ağız tadı oldu.

Türkiye'nin ithal ettiği kahve tutarı ise geçen yıl 465 milyon 184 bin 209 doları buldu. Brezilya en çok kahve ithal edilen ülke olarak kaydedildi. Söz konusu dönemde bu ülkeden toplam 285 milyon 268 bin 13 dolarlık kahve alındı.

Kahve fiyatını etkileyen 10 faktör

Peki kahve fiyatları nasıl belirleniyor? Kahve çekirdeklerinin fiyatı para birimleri gibi piyasalar tarafından belirleniyor. Hava durumundan siyasete ve ekonomiye kadar küresel olayların kahvenin fiyatı üzerinde etkisi olabiliyor.

Temelde fiyatları etkileyen 10 unsur var.

1. Arz ve talep: Küressel arz ve talep kanunu her üründe olduğu gibi kahvede de geçerli. Kahveye olan talep ne kadar fazla olursa fiyat yükselişleri görülür, talep azaldığında da fiyatlar geriler.

2. Uluslararası borsalar: Uluslararası borsalar kahve fiyatlandırması için referans teşkil ediyor. Arabica kahvesinin fiyatı için New York Menkul Kıymetler Borsası fiyatların ana kaynağıyken, Robusta kahvesinde referans Londra Menkul Kıymetler Borsası'dır.

Arabica kahvesi piyasada tüketilen kahvenin yüzde 60'ını oluştuyor. Büyük bir kısmı Latin Amerika, Endonezya ve Brezilya’dan dünyaya dağılıyor. En çok Afrika ve Asya ülkelerinde üretilen Robusta kahvesi de piyasanın yüzde 40'ını oluşturuyor.

3. Üretim maliyeti: Üreticilerin kahve üretmek için gübrelemeye, girdilere, yönetime ve teknoloji kullanımına harcama yapması gerekiyor. Tüm bu giderler bu emtianın fiyatının hesaplanmasını etkiliyor.

4. Kahve özellikleri: Ticareti yapılan kahvenin özellikleri de fiyatın belirlenmesini doğrudan etkiliyor. Menşei, tane büyüklüğü, Arabica mı yoksa Robusta mı olduğu, alınan sertifikalar ve izlenebilirlik gibi özelliklerin tümü değerin tanımlanmasına katkıda bulunur.

5. Stok miktarı: Kahve stok seviyeleri fiyat istikrarında değişikliklere yol açar. Düşük stoklar, piyasayı hem yerel hem de küresel olarak arzı etkileyen öngörülemeyen olaylara karşı daha duyarlı hale getirir. Stoklar artarken talep düşerse fiyatlar da tarihsel ortalamalara yakın bir düşüş eğilimi gösterir. Ancak stoklar azalıp talep artarsa fiyatlar yükselir.

6. Hava koşulları: Kuraklık ve aşırı yağış gibi iklim koşulları, önemli üretim bölgelerinde kahve üretimini etkiler. Bu olayların sonuçları, daha fazla fiyat oynaklığına katkıda bulunan arzı değiştirir . Örneğin, dünyanın en büyük kahve üreticisi Brezilya'daki olumsuz hava koşulları piyasayı doğrudan etkiliyor.

7. Döviz kuru: Kahvenin fiyatı dolar kuruna bağlı. Dolar yüksekse kahve ihracatçıları daha fazla satış yapmaya teşvik ediliyor. Arzdaki artış, talebin üretimle aynı oranda artmaması durumunda fiyatların düşmesine neden oluyor.

8. Ülkelerin politikaları: İthalat tarifeleri, tarım sübvansiyonları ve ticaret düzenlemeleri gibi politik ve ekonomik kararların tümü kahve fiyatlarını etkiler. Kahve üreten ülkelerdeki jeopolitik çatışmalar da arzı kesintiye uğratıp fiyatları etkileyebilir.

9. Tüketici tercihleri: Belirli kahve türlerine yönelik tüketici tercihlerindeki değişiklikler, fiyatlarının değişmesine nedan olur. Tüketimin Arabica'dan Robusta kahvesine geçişi bu kahve üretimindeki artışa neden olur.

10. Spekülasyon: Kahve vadeli işlem piyasalarındaki spekülasyon, yatırımcıların fiyat hareketlerine ilişkin beklentilere dayalı olarak kahve vadeli işlem sözleşmeleri alıp satması nedeniyle önemli fiyat dalgalanmalarına yol açar.

Kahve zincirleri ne kadar kazanıyor?

Kahve zincirlerinin durumuna bakıldığında Starbucks açık ara lider konumda bulunuyor. ABD'li şirket en büyük 8 kahve zincirinden daha fazla gelir elde ediyor. 2022 verilerine göre, Starbucks'ın yıllık geliri 32,25 milyar dolar.

Starbucks'ı 2,8 milyar dolarla Panera Bread, 2,7 milyar dolarla Lavazza takip ediyor.

McDonald's'ın kahve birimi McCafe yılda 2,42 milyar dolar kazanıyor.