Elon Musk’ın ‘beyin’ projesi: Neuralink

Teknoloji ve iş dünyasının tüm dünyada adından sık sık söz ettiren isimlerden biri hiç kuşkusuz Elon Musk. Musk, elektrikli araç markası Tesla’dan uzay şirketi SpaceX’e hatta sosyal medya platformu X’e kadar sahip olduğu şirketleriyle hemen hemen her gün gündemde. Musk’ı kimi zaman uzay, kimi zaman kripto para, kimi zaman ise bilim konuşurken görüyoruz. Bilim demişken, son yılların en popüler projesi Neuralink’te de yine Musk’ın imzası var. Bir beyin implantı olan Neuralink, Elon Musk’ın inandığı projelerden biri. Hakkında birçok eleştiri olsa da Neuralink, testlere tüm hızıyla devam ediyor.

Neuralink nedir?

İnsan beynine yerleştirilen bir çip olan Neuralink, insanların beynindeki sinyalleri okuyor. Elde ettiği verileri bir cihaza aktararak insanların düşünce gücüyle bir ekrana dokunmasını, bir ekrana yazı yazmasını ya da ekranı kaydırmasını sağlıyor. Neuralink, özellikle kısa vadede felçli hastalara yardımcı olabilme hedefine sahip.

2016 yılında kurulan Neuralink Inc., 2023 yılında çipi insanlarda denemek için FDA onayı aldı. Öncesinde testler, hayvanlar üzerinde yapılıyordu ki bu da o dönem büyük eleştiriler aldı. Tıbbi denemelerde maymunlara çoğunlukla ötenazi uygulanması eleştirilerin en büyük sebebi oldu. Ocak 2023’e geldiğimizde ise çip, ilk kez bir insana implante edildi.

The first human received an implant from @Neuralink yesterday and is recovering well.

Initial results show promising neuron spike detection.

— Elon Musk (@elonmusk) January 29, 2024

İmplant, özel olarak geliştirilmiş bir cerrahi robot aracılığıyla kullanıcının baş bölgesine yerleştiriyor ve çip, beyin sinyali verilerini bir Neuralink uygulamasına gönderiyor. Uygulama verileri, eylem ve niyetlere çeviriyor. Tüm süreç kablosuz olduğu için şarj işlemi de kablosuz olarak tamamlanıyor.

Neuralink temelde, onlarca yıllık bir teknolojiye dayanıyor. Synchron ve Precision Neuroscience gibi şirketler de bu alanda çalışmalar yapıyor. 2004 yılında bir insana uygulanan Utah Array ise bu alanda yapılan ilk uygulama.

Tabii Neuralink, diğer implantlardan farklı olarak 1.000’den fazla elektrota sahip. Ayrıca çip, bireysel nöronları hedef alıyor. Diğer çoğu cihaz ise nöron gruplarından gelen sinyalleri hedefliyor. Bu da Neuralink’in rakiplerine göre daha yüksek bir hassasiyet vadettiği anlamına geliyor.

Neuralink neden var?

Şirketin tepe ismi Elon Musk’ın söylediğine göre Neuralink, ilk aşamada felçli insanlara yardımcı olmayı planlıyor. Sonrasında işitme ve görme kaybı olan bireyler de Neuralink’ten yardım alabilecek. Tabii daha da ötesine bakacak olursak Musk, Neuralink’in bir gün yapay zeka ile birleşeceğinden emin gibi. Bu da çip ile yapılabilecekleri neredeyse sınırsız hale getiriyor.

İlk implantın uygulanmasından yaklaşık 3 ay sonra X üzerinden yeni bir video yayımlandı. Videoda implant hem satranç oynuyor hem de hikayesini izleyicilerle paylaşıyor.

https://t.co/OMIeGGjYtG

— Neuralink (@neuralink) March 20, 2024

İmplant için denek olmayı kabul eden Nolan Arbaugh, yaklaşık 8 yıldır felçli olduğunu söyledi. Neuralink’in yerleştirme operasyonunun oldukça kolay geçtiğini söyleyen Arbaugh, ertesi gün hastaneden taburcu edildiğini anlattı. Arbaugh, “Mükemmel değil, bazı sorunlarla karşılaştığımızı söyleyebilirim. İnsanların bunun yolculuğun sonu olduğunu düşünmesini istemiyorum, hâlâ yapılacak çok iş var ama bu benim hayatımı çoktan değiştirdi.” diyerek, Neuralink’in hala geliştirilme aşamasında olduğuna da dikkat çekmiş oldu.

Neuralink ile ilgili tereddütler bitmiyor

Elon Musk’ın Neuralink’i birçok etik kaygıyı da beraberinde getiriyor. Bunlardan biri, insan beynine yerleştirilen bir cihazın, zihinde olup biten her şeyi takip etmesi, zihinsel mahremiyeti göz ardı etmesi. Bunların sonucunda otoriter gözetimi güçlendiren bir teknolojinin ortaya çıktığı düşünülüyor.

Bir diğer sorun da daha önce hayvanlar üzerinde yapılan testler.

Geçmişte bazı Neuralink çalışanları, testlerde kullanılan domuzlar ve maymunlar için ilgi çeken açıklamalar yapmıştı. Şirketin testleri aceleye getirdiğini söyleyen çalışanlar, bu yüzden ameliyatların başarısız olduğunu ve hayvanların daha fazla acı çekerek hayatını kaybettiğini vurguladı.

Örneğin 2021 yılında Neuralink, 60 domuzdan 25’ine yanlış boyutlarda çip yerleştirdi. Sonrasında etkilenen tüm domuzları ne yazık ki öldürüldü.

Benzer şekilde maymunların da korkunç şeyler yaşadığı söyleniyor. Özellikle maymunlar üzerinde ötenazi oranının yüksek olduğu biliniyor. Öyle ki 2022 yılında ABD Tarım Bakanlığı Genel Müfettişlik Ofisi, bu konuyu mercek altına aldı ve hayvan hakları ihlallerine ilişkin bir soruşturma başlattığını açıkladı.

Bu kadar soru işaretinin arasında FDA’nın testlere neden onay verdiği de bir soru işaretiyken FDA, şirketin araştırma cihazı muafiyeti başvurusu yapmak için gerekli olan kriterleri karşıladığını söyledi.

İlk arızasını yaşadı

Mayıs 2024’te, Neuralink ilk arızasını yaşadı. Şirket tarafından yapılan açıklamaya göre, Arbaugh’un beyninden bazı iplik benzeri elektrotların geri çekildiği açıklandı. Bu da daha az etkili elektrot demek. Daha elektrot olduğunda Link’in hızı ve doğruluğunu ölçme yeteneği engelleniyor.

Şirket hangi elektrotların geri çekildiğini ise açıklamadı.

Paylaşılan blog yazısında, geçici bir çözüm olarak kayıt algoritmasını değiştirdiğini, kullanıcı arayüzünü geliştirdiğini ve sinyalleri imleç hareketlerine dönüştürmek için yeni teknikler geliştirdiğini açıkladı. Ayrıca Neuralink’in imğlantı çıkarmayı düşündüğü de söylendi.

The Wall Street Journal’a göre yaşanan bu sorun Arbaugh’un sağlığı için doğrudan bir risk değil.

Arbaugh’un beyin dokusundan bazı iplikler geri çekilmiş olsa da Neuralink, şirketin BCI sistemini hafta içi günde yaklaşık 8 saat, hafta sonları ise genellikle günde 10 saate kadar kullandığını söyledi.

Neuralink ya tutarsa?

Henüz test aşamasında olan Neuralink’in başarılı olup olmayacağını görmek için biraz daha zaman geçmesi gerekiyor. Eğer kullanım alanı genişlerse, o zaman bireylerin korunması için insan hakları yasasının dahil gözden geçirilmesi gerekiyor.

İnsan beyni üzerinde araştırmalar yapan tek şirket Neuralink de değil.

Çin’de hükümet, bazı işçilerin beyin dalgalarını duygusal durumlara karşı tarayan başlıklar kullanıyor. ABD’de ise ordu, askerleri göreve daha uygun hale getirmek için nörteknolojileri araştırıyor.

Ayrıca dünyanın farklı yerlerindeki polis departmanları da beyin parmak izi teknolojisiyle ilgili araştırmalar yapıyor. Böylece polisler, bir şüphelinin beynini sorgulayabilecek güce sahip olacak. Halihazırda Hindistan, 2003’ten beri bu teknolojiyi kullanıyor.

Neuralink için bir kafa karıştıran konu da hacklenmeye karşı savunmasız olabileceği. Kötü niyetleri biri, Neuralink’e sızıp beyne giden sinyalleri değiştirebilir. Nöroetikçiler buna beyin hırsızlığı diyor.

Elon Musk ise çok güçlü bir yapay zeka riskini ortadan kaldırmak için insan beyni ile makineler arasında bir simbiyoz yaratmak istiyor. Ancak, ortak yaşamın da risklerini unutmamak gerekiyor.

Uzmanlar ne diyor?

Felçli insanlara kaynak sağlayan Christopher & Dana Reeve Vakfı’nın baş bilim sorumlusu Dr. Marco Baptista, Neuralink için umutlu olanlardan. Baptista’ya göre bu teknoloji hastalar üzerinde anlamlı bir etki oluşturabilir. Ancak yine de çipin erken aşamada olduğuna dikkat çeken Baptista, sisteme şimdilik şüpheyle bakılması gerektiğini söylüyor.

Uzmanların hemfikir olduğu konu, bu teknoloji hakkında daha fazla bilimsel rapor görmek istemeleri. Bunun için de hakemli yayınlar şart.

NIH'de sinir mühendisliği eski program direktörü Kip Ludwig ise Elon Musk’ın şeffaflığıyla ilgili soru işaretlerinin olduğunu söylüyor. Ludwig’e göre Musk, bilgileri yanıltıcı şekilde veriyor.

En son Neuralink yerleştirilmiş bir hastanın satranç oynarken bir videosunun paylaşılması ilgi çekici olsa da bilimsel açıdan uzun vade için pek de önemli olmadığını söylemek gerekiyor. Dolayısıyla Neuralink’in uzun vadede çalışacağını gösteren bir kanıt var demek için henüz erken.