Borsa İstanbul’da bir önlem de algoritmalara: Hızları yavaşlatıldı

SPK’yla eş zamanlı borsada bir önlem de Borsa İstanbul yönetiminden geldi. BİST yönetimi özellikle algoritmik fonların (HFT) işlem hızlarını yavaşlatacak bir önlemi devreye aldı. Buna göre yarından itibaren 1 ay boyunca emir işlem oranı düşürülürlen aynı zamanda emir/işlem oranı eşik değer aşım ücretleri de yükseltildi. İşte BİST yönetimi tarafından yapılan açıklama:

“Pay Piyasasında Emir/İşlem Oranı ve Ücretinde Değişiklik Yapılması Hakkında Borsa İstanbul Duyurusu:

Pay Piyasasında emir/işlem oranı (OTR) 24/03/2025 ile 25/04/2025 (seans sonuna kadar) arası dönemde 5:1’den 3:1’e düşürülmüştür ve emir/işlem oranı eşik değer aşım ücreti 24/03/2025 tarihinden itibaren 0,25 TL’den 0,50 TL’ye yükseltilmiştir.”

Bu önlem ne anlama geliyor?

Yüksek hızlı alogritmik işlemleri tanımlayan HFT’ler son dönemde borsada en büyük tartışma konularından biri. Normal piyasa şartlarında yarattıkları işlem hacmi ve düşüş-yükseliş noktalarında getirdikleri alıcı ve satıcı tarafında özellikle ters pozisyonlarda önemli rol oynayarak piyasa derinliği yarattığı yönünde savunulan robot traderlar, özellikle ani ve sert düşüş dönemlerinde ise piyasa bozucu ve düşüşü derinleştirici olduğu iddiasıyla ise eleştiriliyor. Bu tartışmalar sadece Borsa İstanbul’a özgü de değil dünyanın büyük borsalarından biri olan Amerikan borsalarında da önemli tarışmaların merkezinde yer alıyor HFT’ler. Çeşitli akademik araştırmalardan elde edilen bulgulara göre, HFT’lerin kullanıldığı işlemler ABD ve Avrupa sermaye piyasalarında işlem hacimlerinin sırasıyla yüzde 60 ve yüzde 40’ını oluşturuyor. Borsa İstanbul yönetiminin saha önce de deprem önlemleri sırasında sınırlama getirdiği HFT’ler için bugün aldığı önlemler ise şu anlama geliyor:

Aslında çalışma mantığı çok düşük fiyat adımları arasında insan traderların yetişmesi imkansız hızlarda yaptığı çok yüksek frekansta alım satım işlemleriyle marj yaratan ve gün sonunda ulaştığı toplam işlem hacmiyle oldukça yüksek gelirler sağlayabilen bu robot işlemcilerin gün içerisinde yapabileceği işlem sayısı bir sınıra tabi. Bugüne kadar bu sınır 1 işlemde 5 emir iken yeni alınan kararla artık 3 işlemde 1 emirle sınırlandırılıyor. Bu da daha az sıklıkta işlem yapabilecekleri anlamına geliyor. Ayrıca robot işlemcilerin genelde gün içinde bu sınırları aşma imkanı da var. Fakat eşik değerlerin dışına çıktığında aştığı her işlem için 0.25 TL aşım ücreti ödeyen robotlar, artık yeni önlemle 0.50 TL ödeyecek. Bu da robotların eşik değerleri aşması durumunda iki katı maliyetle işlem yapmak zorunda kalacağı anlamına geliyor ki bu da yüksek hacimli işlemler için toplamda çok ciddi bir maliyet artışı demek.